در آموزشهای قبل روش AHP فازی چانگ را معرفی کردیم و روش پیاده سازی آن را در متلب به صورت کامل شرح دادیم. روش AHP یکی از روش های تصمیم گیری چند شاخصه (MADM) می باشد. در این آموزش به توضیح روش AHP فازی بهبود یافته میپردازیم این روش به میانگین هندسی باکلی (بوکلی) نیز معروف است. در روش AHP فازی آنالیز توسعه چانگ معایبی وجود داشت از جمله اینکه وزن معیارها ممکن بود صفر و یا منفی بشود که البته در ذات روش چانگ وجود داشت و نشان از اشتباه بودن روش نیست. بنابراین برای همپوشانی ضعف های روش چانگ این روش (AHP فازی بهبود یافته) را پیشنهاد می کنیم.
بسیاری از مسائل تصمیم گیری چند معیاره و حل مسئله بسیار پیچیده بوده و از نظر کمی به آسانی قابل درک نیستند، در نتیجه افراد بنابر دانش غیردقیق به جای دقیق اقدام به اتخاذ تصمیم می نمایند. تئوری مجموعه های فازی منطق انسانی را در تصمیم گیری با استفاده از اطلاعات تقریبی و شرایط عدم اطمینان تشبیه می کند. این تکنیک بویژه طراحی شده است تا بطور ریاضی ابهام و عدم اطمینان را | نشان داده و ابزاری برای ارتباط با طبیعت و ذات نامفهوم بسیاری از مسائل فراهم کند. وقتی بتوان دانش را با استفاده از مجموعه های فازی در ماهیت های بیشتری بیان نمود، بسیاری از مسائل تصميم گیری ساده می شوند. تئوری مجموعه های فازی کلاس ها یا گروه هایی از داده ها را در مرزهایی که بدرستی تعریف نشده اند (یعنی فازی) در نظر می گیرد. همانطور که پیش از این ذکر شد؛ تکنیک AHP یکی از تکنیک های تصمیم گیری چند معیاره است که بطور گسترده مورد استفاده قرار گرفته است، یکی از مزیت های اصلی این روش سهولت نسبی آن در استفاده و بکارگیری چندین معیار می باشد. علاوه بر اینها AHP ساده تر درک شده و می تواند بطور اثربخشی داده های کمی و کیفی را بکار گیرد. استفاده از AHP علم ریاضی بسیار پیچیده ای را دربر نمی گیرد. این تکنیک اصول تجزیه، مقایسات زوجی و تشکیل و ترکیب بردار الویت بندی (وزنی) را شامل می شود. تکنیک AHP کلاسیک که متعارف و مرسوم است، هنوز نمی تواند طرز تفکر افراد بشر را منعکس نماید، بنابراین AHP فازی که تعمیمی فازی از AHP است، ایجاد شده تا مسائل فازی سلسله مراتبی را حل نماید. در سال 2011 لطفی زاده بیان کرد که به دلیل ابهاماتی که در بیان قطعیت در اعداد فازی است می توان از اعداد Z در مدلهای فازی استفاده نمود که در این وبسایت به این مورد نیز به صورت کامل پرداخته شده است.
تئوری فازی
مفاهيم نادقيق بسياري پيرامون ما وجود دارند كه آنها را به صورت روزمره در قالب عبارتهاي مختلف بيان مي كنيم. در واقع مغز انسان با در نظر گرفتن عوامل گوناگون و بر پايه تفكر استنتاجي جملات را تعريف و ارزش گذاري مي نمايد. منطق فازي تفكري است كه شيوه هاي نيازمند رياضيات براي طراحي و مدل سازي يك سيستم را با مقادير زباني و دانش فرد خبره جايگزين ميسازد. در واقع منطق فازی به عدم قطعیت برمی گردد. دیدگاههای مختلفی در رابطه با عدم قطعیت وجود دارد که در شکل زیر آورده شده است.
تفكر سنتي بر مبناي منطق دو تايي قرار دارد در واقع اعتقاد به نوعي نظام سياه و سفيد يا صفر و يک. در مقابل این دیدگاه صفر و یک، اغلب پدیده های واقعی همواره فازی، مبهم و غیردقیق هستند. منطق فازی جهان را آن طور که هست نشان می دهد. منطق فازی اولین بار توسط پروفسور زاده در سال 1960 ارائه شد وي به جاي اين فرض كه يك عنصر يا عضو يك دسته است و يا عضو يك دسته نيست، عضويت جزئي يك دسته را پيشنهاد نمود. وی این عقیده را داشت که اگر ما كنترل كننده هاي بازخورد را در سيستم ها طوري طراحي كنيم كه بتوانند داده هاي مبهم را دريافت كنند، اين داده ها مي توانند به طور ساده و موثرتري در اجرا به كار برده شوند.
يك مجموعه كلاسيك (قطعي)، در حالت معمولي به صورت مجموعه عناصر يا اشيايي تعريف مي شود كه ممكن است متناهي، شمارش پذير يا شمارش ناپذير باشند. در مجموعه هاي كلاسيك، تابع مشخصه هر عنصر داراي دو مقدار ممكن است كه اگرعنصر متعلق به مجموعه باشد برابر يك و در غير اين صورت برابر صفر خواهد بود. تفاوت اساسي مجموعه هاي فازي با مجموعه هاي كلاسيك از اين مفهوم نشات مي گيرد كه تابع مشخصه عناصر يك مجموعه فازي مي تواند مقاديري غير از صفر و يك را بپذيرد. اعضاي اين مجموعه ها براي عضويت در مجموعه داراي ارزش و درجه يكساني نيستند. درجه عضويت عناصر در مجموعه هاي فازي نرمال عددي در فاصله صفر و يك است.
در واقع دلایل شکل گیری منطق فازی را می توان به طور خلاصه در شکل زیر مشاهده کرد. در واقع دلایل شکل گیری را می توان از پارادوکس های برتراند راسل و عدم قطعیت هایزنبرگ دانست
انواع اعداد فازی در AHP
در روش ahp فازی به تقریبا می توان گفت 99 درصد مقالات از دو نوع عدد فازی استفاده کرده اند :1- عدد فازی مثلثی، 2-عدد فازی ذوزنقه ای.
عدد فازی ذوزنقه ای به صورت یک عدد با 4 درایه مطرح می شود که تابع عضویت آن در شکل زیر آورده شده است در واقع در این تابع عضویت مقادیر بین m1 و m2 دارای درجه عضویت 1 هستند فرض کنید فردی را ما جوان در نظر بگیریم که بین 20 تا 30 باشد حالا دو حد وسط را اگر 22 تا 28 در نظر بگیریم در این بازه صددرصد جوان هست.
ساده ترین و در عین حال پرکاربردترین عدد فازی، مثلثی می باشد این عدد فازی دارای 3 درایه می باشد که تابع عضویت آن در شکل زیر آورده شده است. این مدل عدد فازی در بیش از 90 درصد مقالات و پایان نامه ها مورد استفاده قرار می گیرد. در این مدل عدد m دارای مقدار تابع عضویت 1 است.
عملیات جبری بر روی اعداد فازی
کلیه عملیاتی که بر روی اعداد قطعی انجام می شود بر روی اعداد فازی نیز به طریق مشابه با اندکی تفاوت انجام می گیرد که در شکل زیر این محاسبات از جمله، جمع دو عدد فازی، ضرب دو عدد فازی و… آورده شده است.
گام های روش AHP فازی
گام 1- تعیین عوامل پژوهش
اولین گام در روش ahp فازی، تعیین عوامل پژوهش است. این عوامل با استفاده از روشهای مختلفی استخراج می شوند از جمله مرور ادبیات و پیشینه پژوهش، روش دلفی فازی. در واقع مهمترین گام تعیین معیارهای موثر بر هدف پژوهش است که در این گام به آن می پردازیم.
گام 2- تشکیل تیم خبرگان و پاسخگویی به سوالات پرسشنامه
در این گام ابتدا باید با استفاده از مدلی که در گام یک تشکیل شد مقایسات زوجی را تشکیل داد مقایسه زوجی یعنی بررسی دو به دوی معیارهای پژوهش. سپس با استفاده از طیف های فازی AHP به سوالات پرسشنامه پاسخ داده می شود یکی از این طیف ها که طیف 9تایی می باشد در زیر آورده شده است.
گام 2- بررسی نرخ ناسازگاری مقایسات فازی
یکی از گام های مهم در روش فرایند تحلیل سلسله مراتبی فازی این است که نرخ ناسازگاری محاسبه شود این نرخ همواره باید از 0.1 کوچکتر باشد تا مقایسات دارای سازگاری مناسب باشند و چنانچه این نرخ از 0.1 بزرگتر بود باید در مقایسات تجدیدنظر شود. نرخ ناسازگاری AHP فازی بیان می کند که آیا این مقایسه زوجی به درستی انجام شده است یا خیر.
گام 3- ادغام ماتریس های مقایسات زوجی با استفاده از روش میانگین هندسی
بعد از اینکه نرخ ناسازگاری مقایسات زوجی خبرگان بررسی شد و همه سازگار بودند حال باید مقایسات را ادغام و تبدیل به یک مقایسه زوجی نمود هنگامی که از نظر چندین پاسخ دهنده استفاده می شود برای ادغام نظرات و تبدیل به یک ماتریس از روش میانگین هندسی استفاده می شود.
گام 4- بدست آوردن میانگین هندسی سطرها
این گام در واقع اولین گام روش بهبود یافته AHP فازی است. در این گام باید بر اساس رابطه زیر میانگین هندسی سطرها را محاسبه نمود. چون اعداد در هر سطر فازی هستند میانگین هندسی درایه های اول، درایه های دوم و درایه های سوم در نظر گرفته می شود.
گام 5- ضرب میانگین هندسی سطرها در معکوس مجموع میانگین هندسی
در این گام ابتدا میانگین هندسی که در مرحله قبل محاسبه شده است را با هم جمع میکنیم سپس هر میانگین هندسی را در معکوس این مجموع ضرب میکنیم.
گام 6- دیفازی کردن وزن های فازی
در این گام باید وزن های فازی مرجله قبل را دیفازی کرد برای دیفازی کردن می توان از رابطه زیر استفاده کرد.
گام 7- نرمال کردن وزن معیارها با روش نرمال سازی خطی
در این گام کافیست هر وزن دیفازی شده مرحله قبل را بر مجموع اوزان تقسیم کرد تا وزن نرمال شده حاصل شود.
فیلم آموزش این روش تهیه شده است که میتوانید از لینک زیر آنرا تهیه کنیدفیلم آموزشی روش AHP فازی بهبود یافته
چنانچه نیازمند مشاوره و یا انجام پروژه خود با این روشها هستید با ما تماس بگیرید
مطالب مرتبط و مشابه:
سلام خیلی ممنون، ببخشید من برای انجام پایان نامم لازم هست که عملی باعنوان تبدیل اعداد قطعی (معمولی) رو اعداد فازی انجام بدم، داخل این آموزش این عمل به همراه مثال بیان شده؟!
سلام برای تبدیل اعداد قطعی به فازی (البته اگر اعداد قطعی بر اساس طیف کلامی باشن) میشه از طیف های فازی استفاده کرد که در آموزش آورده شده.
سلام به تیم فعال صنایع20
من برای پایان نامه ارشد، روش AHPبهبود یافته رو از سایتتون خریداری کردم و با دیدن فیلم های آموزشی شما و البته تماس با شماره درج شده و پاسخگویی و کمک ایشون تونستم مسئلمو حل کنم.
خیلی ممنون از سایت پرمحتواتون
اگه نمونه هاییم از پایان نامه هایی که از روش فازی استفاده شده رو بزارید عالیه
1400/6/8
با سلام و عرض ادب خدمت شما
بنده با توجه به جستجوهایی که در سایت ها و مقالات مختلف کردم فهمیدم که روش AHP FUZZY باکلی تنها با استفاده از اعداد ذوزنقه ای قابل انجام است. درحالیکه که شما این روش را در ویدئو آموزشی خودتون با استفاده از اعداد فازی مثلثی آموزش دادید ولی این روش(باکلی) فقط با استفاده از اعداد فازی ذوزنقه ای قابل انجام است. سوال دیگری که من از شما دارم این است که چند نوع طیف اعداد فازی ذوزنقه ای و مثلثی داریم چون من در موضوع پایان نامه ام میخواهم از روش AHP FUZZY باکلی استفاده کنم که اعداد فازی آن ذوزنقه ای میباشد و نمیدانم که انواع طیف اعداد فازی ذوزنقه ای چند نوع هست و شما هم در سایتتان اصلا اشاره به انواع طیف اعداد ذوزنقه ای نکرده اید و فقط به طیف های اعداد مثلثی اشاره کرده ا
سلام خدمت شما دوست عزیز
این روش باکلی هم برای اعداد مثلثی هست هم ذوزنقه ای. در آموزشی که قرار دادیم مقالات معتبر که برای مثلثی اجرا شده هم آوردیم. به دلیل اینکه اعداد مثلثی آموزش دادیم چون مرسوم تر است و 90 درصد پژوهش ها با این مدل اعداد مثلثی کار میکنن. به هر حال اگر شما قصد استفاده از ذوزنقه ای دارید مقاله “Application of a trapezoidal fuzzy AHP method for work safety evaluation
and early warning rating of hot and humid environments” رو دانلود کنید این مقاله با ذوزنقه ای کار کردن طیف هم داخلش هست.