مقدمه
استفاده از روشهای تصمیم گیری چند معیاره در مواقعی که هدف مساله انتخاب بهترین گزینه با توجه به تعدادی شاخص می باشد اهمیت بسیار زیادی پیدا می کند بسیاری از روشهای تصمیم گیری چند معیاره هدفشان تنها محاسبه وزن شاخص و تعدادی دیگر هدفشان رتبه بندی گزینه های پژوهش است که روش حاظر در زمره روشهای دوم (رتبه بندی گزینه) قرار می گیرد. روش ویکور فازی از روش های تصمیم گیری چند معیاره است که هدف آن انتخاب بهترین گزینه می باشد. این تکنیک همانند روش ویکور است منتها با اعداد fuzzy و محیط فازی در رابطه است استفاده از محیط فازی باعث دقت در نتایج به علت غلبه بر ابهامات و عدم قطعیت های مساله می شود.در این روش هدف رتبه بندی گزینه های پژوهش بر اساس تعدادی معیار می باشد.
Vikor یک روش تصمیم گیری چندمعیاره توافقی است. همچنین معیار رتبه بندی در این روش بر اساس درجه نزدیکی آنها به جواب ایده آل است. این روش می تواند یک مقدار ماکزیمم مطلوبیت گروهی برای اکثریت و یک مینیمم تاثیر انفرادی برای مخالفت را ارائه نماید.
گام های این روش همانند روش ویکور می باشد که اپریکوویک (2011) در مقاله ای به صورت زیر بیان نمود.
گام های ویکور فازی (fuzzy vikor)
1- اولین گام در روش fuzzy vikor تشکیل ماتریس تصمیم است. ماتریس تصمیم این روش همانند ماتریس تصمیم روش تاپسیس می باشد یعنی ماتریسی شامل معیار-گزینه. همچنین در این گام باید وزن معیارها و نوع معیارها مشخص شود. وزن معیارها را می توان از روشهایی همچون AHP فازی و یا روشهای جدید نظیر SWARA فازی و … محاسبه کرد. همچنین نوع معیارها به دو دسته معیارهای مثبت و منفی تقسیم می شوند. معیارهای مثبت معیارهایی هستند که افزایش آن باعث سود و بهبود در سیستم شود مثل کیفیت کالا. معیارهای منفی معیارهایی هستند که کاهش آن ها باعث بهبود در سیستم شود مثل هزینه که هر چقدر کمتر شود برای سیستم بهتر است. بنابراین ماتریس تصمیم ویکور فازی به صورت ماتریس زیر می باشد.
همانطور که مشاهده میشود در این ماتریس تصمیم ما 3 معیار و 4 گزینه داریم. همچنین خانه های آبی رنگ که امتیاز هر گزینه نسبت به هر معیار می باشند را می توان بر اساس طیف زیر تکمیل نمود.
گام دوم تعیین مقادیر ایده آل ها است. برای معیارهای مثبت مقدار *f برابر است با بزرگترین درایه های عدد فازی و °f برابر است با کوچکترین درایه های عدد فازی. و برای معیارهای منفی به صورت بالعکس. این روابط در روابط زیر آورده شده است.
گام سوم نرمال سازی ماتریس تصمیم با استفاده از روابط زیر است. در این گام نرمال سازی برای معیارهای مثبت و منفی بر اساس روابط زیر صورت می گیرید.
گام چهارم تعیین مقادیر S و R است. در این گام ابتدا باید ماتریس نرمال را وزن دار کنیم سپس با استفاده از روابط زیر این مقادیر را بدست آورد.
گام پنجم باید شاخص ویکور (Q) محاسبه گردد این شاخص با استفاده از رابطه زیر محاسبه می شود. در این رابطه متغیر V حداکثر مطلوبیت گروهی (the maximum group utility) است. و عددی بین 0 تا 1 است.
در گام ششم باید اعداد فازی R و S و Q را دیفازی کنیم و سپس گزینه ها را بر اساس مقادیر دیفازی شده رتبه بندی کرد کمترین مقادیر رتبه اول را اختیار می کنند و رتبه آخر را بیشترین مقادیر دارند.
برای انتخاب بهترین گزینه باید شروط زیر را بررسی نمود.
گزینه ای به عنوان گزینه برتر است که دارای کمترین مقدار Q باشد به شرطی که:
شرط 1- اگر A(1) ، A(2)و A(n) به ترتیب اولین، دومین و آخرین گزینه بر اساس مقدار Q باشد و n بیانگر تعداد گزینهها باشد، باید رابطه زیر برقرار باشد:
اگر این شرط برقرار نباشد مجموعه ای از گزینه ها به صورت زیر به عنوان گزینه های برتر انتخاب می شوند.
best alternative=A1,A2,…,Am
بیشترین مقدار m با توجه به رابطه زیر محاسبه می شود:
اگر شرط 1 برقرار باشد شرط شماره 2 نیز باید چک شود.
شرط 2- گزینه A1 باید حداقل در یکی از گروه های R و S رتبه اول باشد.
زمانی که شرط دوم برقرار نباشد دو گزینه A1 و A2 به عنوان گزینه های برتر شناخته میشوند.
اگر هر دو شرط برقرار بود رتبهبندی براساس Q خواهد بود. (به صورت کاهشی: هر چه Q کمتر باشد آن گزینه بهتر است)
تیم مهندسی صنایع20 روش ویکور فازی را در دو نرم افزار اکسل و MATLAB آموزش داده ایم. جهت ورود به صفحه آموزش های از لینک های زیر استفاده کنید: