روش AHP (فرایند تحلیل سلسله مراتبی) از معروف ترین روش های تصمیم گیری چند معیاره است که توسط آقای ساعتی ارائه شد و کاربرد زیادی در رشته های مدیریت و مهندسی از جمله مهندسی صنایع دارد.
این روش هنگامی که عمل تصمیم گیری با چند گزینه و شاخص تصمیم گیری روبرو است، می تواند مفید باشد. شاخص ها می توانند کمی و یا کیفی باشند. اساس این روش بر مقایسات زوجی نهفته است. برای تحلیل این روش نیازمند تهیه پرسشنامه AHP هستیم. پرسشنامه AHP به نام مقایسات زوجی معروف است. یعنی در هر پرسش آن معیارها یا گزینه ها دو به دو با هم مقایسه می شوند.
گام های تشکیل پرسشنامه AHP
1- فرایند تحلیل سلسله مراتبی، نیازمند شکستن مساله تصمیم با چندین شاخص به سلسله مراتبی از سطوح است. بدین منظور از درخت تصمیم استفاده می شود. در گام اول باید عوامل و گزینه های پژوهش را شناسایی و استخراج نماییم. این گام از مهمترین گام های AHP است. باید به صورت دقیق مشخص کنیم که مساله چندمعیار، زیرمعیار و یا گزینه دارد. البته وجود زیرمعیار الزامی نمی باشد.
2- در گام بعد باید مقایسات زوجی معیارها و گزینه ها را تشکیل داد. در این مرحله خبرگان مقایسه هایی را بین معیارها و زیرمعیارهای تصمیم گیری انجام داده و امتیاز آنها را نسبت به یکدیگر تعیین می کنند. این مقایسه ها بر اساس جدول 9 کمیتی انجام می شود. یعنی ابتدا مقایسه زوجی معیارها نسبت به هدف و دوم مقایسه زوجی گزینه ها نسبت به تک تک معیارها.
3- بعد از تشکیل جداول مقایسه زوجی (پرسشنامه) آن ها را در اختیار خبرگان قرار می دهیم تا مقایسات بین آن ها را بر اساس طیف 1 تا 9 ساعتی که بر اساس زیر می باشد تعیین کنند.
چند نکته بسیار مهم که همیشه دوستان عزیز درگیر آن هستند:
1- پرسشنامه مقایسات زوجی AHP روایی و پایایی ندارد و تنها نرخی به نام نرخ ناسازگاری دارد که بسیاری آن را همان پایایی می نامند.
2- روش AHP از روش های خبره محور است و نمونه گیری در روش های تصمیم گیری چند معیاره از نوع غیر تصادفی هدفمند است یعنی به دنبال افرادی هستیم که خبره موضوع در نظر گرفته شده باشند در صورتیکه در روش های آماری با استفاده از فرمول حجم نمونه، ابتدا تعداد نمونه را محاسبه می کنیم. تعداد نمونه در روش های AHP و ANP بر اساس نظر آقای ساعتی و بسیاری از صاحب نظران بین 10 تا 20 نفر می باشد.
نمونه پرسشنامه AHP
فرض کنید سه معیار فرهنگی، مدیریتی و فناوری اطلاعات در یک پژوهش استخراج شده است. حال قصد داریم پرسشنامه مقایسه زوجی این سه معیار ار تشکیل دهیم. همانطور که در شکل زیر آورده شده است در هر سطر دو معیار با هم مقایسه زوجی شده اند یک معیار سمت راست و یک معیار سمت چپ. حال این مقایسه زوجی را در اختیار یک خبره قرار می دهیم. و وی سلول هایی را در این پرسشنامه علامت زده است. که نشان می دهد:
- سطر اول = معیار فرهنگی اهمیت برابر با معیار مدیریتی دارد (عدد 1 تیک خورده است)
- سطر دوم= معیار فرهنگی خیلی مهمتر از معیار فناوری اطلاعات است (عدد 1 تیک خورده است)
- سطر اول = معیار فناوری اطلاعات مهمتر از معیار مدیریتی است (عدد 1 تیک خورده است)
از طریق لینک زیر می توانید ویدیوی آموزش تهیه پرسشنامه AHP را تهیه نمایید