پروژه نرم افزار ED (Enterprise Dynamics)
این پروژه شبیه سازی سیستم صف یکی از شعبات بانک می باشد که با نرم افزار ED انجام شده است. این پروژه به صورت رایگان قرار گرفته شده است. در این سیستم تعدادی از مشتریان که وارد بانک می شوند از طریق یک سیستم نوبت دهی منتظر خدمت می مانند. این شعبه تعداد مشتریان ویژه دارند که بدون صف به خدمت دهنده مراجعه می کنند و اولویت اینان از بقیه مشتریان بالاتر است.برای مدلسازی این مساله چندین پارارمتر از جمله نرخ ورود مشتریان عادی، نرخ ورود مشتریان ویژه، نرخ ترک صف، نرخ خدمت دهی و… می باشد که در این پروژه به این موارد پرداخته می شود.
شبیه سازی تقلیدی از عملکرد فرآیند یا سیستم واقعی با گذشت زمان است. شبیه سازی، صرف نظر از اینکه با دست یا به وسیله کامپیوتر انجام شود، به ایحاد ساختگی تاریخچه سیستم و بررسی آن به منظور دستیابی به نتیجه گیری هایی در مورد ویژگی های عملکرد سیستم واقعی مربوط می شود.
تعریف مساله
سیستم مورد مطالعه در این تحقیق شامل یک شعبه ممتاز بانکی است که روزانه تعدادی کارمند در آن مشغول خدمت دهی می شوند و شماری از مشتریان آن که متقاضی خدمات عمومی بانکی هستند از طریق یک سیستم نوبت دهی وارد شعبه می شوند و در قالب یک صف واحد منتظر خدمت می مانند. بدیهی است که این شعبه در حوزه خدمات عمومی خود تعدادی مشتریان ویژه نیز دارد که حاضر به انتظار در صف خدمت دهی نیستند و به طور مستقیم به کارمندان مشغول در این قسمت از سیستم مراجعه می نمایند و در فرآیند خدمت گیری از اولویت بالاتری برخوردارند.
ریاست این شعبه مدتی است که با شکایت برخی از مشتریان در خصوص طولانی بودن مدت انتظار در صف و عدم رضایت از عملکرد شعبه مواجه شده است و در صدد بررسی صحت مسأله و حل آن در صورت لزوم بر آمده است. به دلیل وجود پیچیدگی هایی در این سیستم از قبیل وجود الگوهای متفاوتی از ورود مشتریان، تمایل مشتریان ویژه به مراجعه به دسته خاصی از کارمندان و اشتغال مکرر کارمندان به برخی کارهای متفرقه، به نظر نمی رسد استفاده از روشهای ریاضی تئوری صف در این مسأله کارساز باشد و همین امر مسیب استفاده از شبیه سازی برای بررسی این مسأله و ارائه راه حل آن شده است.
مدلسازی مفهومی مسأله
تحقیق حاضر درباره شبیه سازی سیستم مبتنی بر پیشامدهای گسسته است. شبیه سازی سیستم های گسسته پیشامد عبارت است از مدلسازی سیستم هایی که متغیر حالت در آنها تنها در مجموعه ای از مقاطع گسسته زمان تغییر می کند. در تشریح اجزای این سیستم شبیه سازی باید گفت که نهادهای آن عبارتند از خدمت دهندگان (کارمندان بانک و مشتریان عادی و ویژه بانک. نهاد (Entity) عنصر پست در سیستم که برای تجزیه و تحلیل مهم است. هر نهادی یک سری خصیصه (Attribute) دارد که برای تجزیه و تحلیل مهم است. از جمله خصایص کارمندان در سیستم این بانک می توان به اولویت وظیفه ای آنان در خدمت دهی به مشتریان ویژه و میزان تمایلشان به انجام کارهای متفرقه با استراحت اشاره کرد. به علاوه، میزان ترک صف در بین مشتریان عادی و میزان تمایل مشتریان ویژه به مراجعه به برخی از کارمندان بانک، از جمله سایر خصایص مهم در نهادهای این سیستم است که باید در مدلسازی مسأله به آن توجه شود. فعالیت (Activity) انجام شده در این سیستم نیز همان خدمت دهی است که مشترک در بین دو نهاد کارمند و مشتری است. وضعیت (State سیستم در هر لحظه نیز توسط طول صف ها، بیکار یا مشغول بودن کارمندان و در صورت مشغول بودن آنان خدمت دهی به مشتریان ویژه یا عادی، چه ساعتی از روز و چه روزی از ماه بودن تعیین می شود. مدل ذهنی این سیستم در شکل ۱ قابل مشاهده است.
نکات حائز اهمیت در مدل مفهومی مساله
یک نکته حائز اهمیت در این سیستم که در جریان مشاهدات و نیز گفتگو با کارمندان شعبه حاصل شده است این است که شعبه در روزهای 5، 10، 15، 20و 25 هر ماه به دلیل وجود فرهنگ رایج بازار مبنی بر استفاده از ایام سر راست و رند برای نقل و انتقالات وجوه و پیگیری امور بانکی، شلوغ تر از ایام عادی است که در این تحقیق مقدار آن 10% در نظر گرفته شده است. در ضمن، در ایام آخر هر ماه (یعنی ایام 26ماه و بعد از آن و 1 و 2 ابتدای ماه)، سیستم شلوغترین اوقات خود را تجربه می کند که در این تحقیق مقدار این شلوغی 20% بیشتر از ایام عادی لحاظ شده است. به علاوه، در ساعات 7تا 8 هر روز، سیستم 10% خلوت تر از ساعات بعدی در نظر گرفته شده است. میزان این نوسانات تماما در نرخ ورود مشتریان لحاظ شده است. برای یادآوری متذکر می شویم که ساعات کار این شعبه 7 تا 14 هر روز است که از ساعت 13:30 به بعد از پذیرش مشتریان جدید خودداری می شود و تنها به خدمت دهی به مشتریان باقیمانده پرداخته می شود.
نکته دوم آن است که در این شعبه تعداد زیادی خدمت دهنده وجود دارد که تنها 8 تای آنها مشغول خدمتدجی در حوزه خدمات عمومی به مشتریان عادی و ویژه هستند و از بین آنها دو باجه 2 و 16 فقط در اوقات شلوغ انتها و ابتدای ماه به خدمتدهی به مشتریان عادی می پردازند.
گردآوری داده ها
نرخ ورود مشتریان عادی. برای شبیه سازی این سیستم ابتدا به روش معمول آن، یعنی مشاهده و زمان سنجی سیستم عمل شده است تا به وسیله آن پارامترها و توزیع های صف مشخص شوند. به این ترتیب بر اساس داده هایی که شرح کامل آنها در پیوست 1 آمده است نرخ ورود مشتریان عادی به سیستم صف به طور متوسط در تمامی ساعات کاری، به صورت شکل 2 برآورد شده است، که به دلیل انطباق بیشتر توزیع نمایی منفی بر ماهیت این فرآیند، آنرا نمایی منفی با میانگین 72 ثانیه در نظر می گیریم. اما این مقدار به صورت متوسط و برای کل ساعات روز و نیز کل ایام ماه برآورد شده است و با توجه به تغییر پذیری محسوس ورود افراد در ساعات صبح و نیز در برخی ایام مثل روزهای نزدیک به انتهای ماه، در مدل خود میانگین آنرا در مواقع مختلف با ضرایب متعددی به شرح جدول او با نوسان حداکثر 20 درصدی لحاظ می کنیم.
نرخ ورود مشتریان ویژه. به علاوه، بر اساس داده های ارائه شده در پیوست 2، مراجعه مشتریان ویژه به سیستم دارای توزیع نمایی منفی با میانگین 140 ثانیه به شرح شكل 3 برآورد شده است که نوسان آن نیز با توجه به ضرایب جدول 1 در زمانهای مختلف لحاظ می شود.
نرخ ترک صف در بین مشتریان عادی. علاوه بر توزیع های ورود مشتریان به سیستم که از طریق فرآیند گردآوری داده ها مشخص می شود، خصایصی در سیستم وجود دارد که برای تعیین میزان دقیق تاثیرشان بر سیستم باید به گردآوری داده برای آنها پرداخت. یکی از این خصایص به میزان ترک صف در بین مشتریان عادی مربوط است که بر اساس نمونه گیریهای انجام یافته، مقدار متوسط 20% برای آن برآورد شده است، به عبارت دیگر، هر مشتری عادی با احتمال 0.2 صف را ترک خواهد کرد و با احتمال 0.8 در صف باقی خواهد ماند. شیوه اندازه گیری این پارامتر بدین گونه است که در طول مدت نمونه گیری از خدمتدهی سرورها، تعداد فراخوانی هایی که منجر به مراجعه هیچ مشتری نمی شد ثبت و مقدار متوسط آن محاسبه شده است. داده های اولیه آن در پیوست 3 ارائه شده است.
نرخ خدمتدهی به مشتریان عادی. بر اساس مشاهدات انجام یافته، خدمت دهندگان به سه دسته تقسیم شده اند که نرخ و توزیع خدمتدهی در بین سرورهای هر دسته، کم و بیش مشابه هم ارزیابی شده اند. خدمت دهنده باجه 3 در دسته اول قرار دارد و مطابق شکل 4، توزیع انتخاب شده برای آن ویبول با میانگین 215 و پارامتر شکل 1.30 می باشد. مطابق شکل 5، خدمت دهنده باجه 7 با توزیع نمایی منفی با میانگین 192 ثانیه در دسته دوم قرار دارد. و بالاخره دسته سوم مشتمل بر خدمت دهندگان باجه های 2، 5، 8، 10، 12و 16 می باشد که توزیع برآورد شده برای این دسته مطابق شکل 6، توزیع ارلنگ مرتبه ۲= k با میانگین 220 ثانیه است. داده های مرتبط با این قسمت در پیوست 4 ارائه شده است.
نرخ خدمت دهی به مشتریان ویژه. بر اساس داده های پیوست 5 اگر درصدد برآورد توزیعی برای این داده ها باشیم نتیجه مانند آنچه در شكل ۷ به نمایش در آمده است خواهد بود. لذا به دلیل عدم تناسب توزیع برآورد شده توسط نرم افزار ED، در این قسمت به دلیل دو قله ای بودن داده ها، از یک توزیع تجربی مطابق با هیستوگرام متناظر این داده ها در شکل ۸، برای تعیین نرخ خدمت۔ دهی به مشتریان ویژه استفاده شده است.
مدلسازی کاربردی مساله با نرم افزار ED
نمایی از وضعیت ظاهری مدل کامپیوتری سیستم در نرم افزار ED در شکل و به نمایش درآمده است. برخی از جزئیات مهم در این مدل به شرح زیر است:
برای تعریف نوسان های مختلف پارامتر ورود در نرم افزار که در قسمت های ۴-۱ و ۴-۲ بدان اشاره شد، از کد زیر در قسمت Inter – arrival time از اتم های Special Source و General Source استفاده شده است:
NegExp(ArrivalParameter(p))
که در آن ArrivalParameter نام تابعی است که پارامتر ρ (متوسط زمان بین دو ورود در تمام اوقات) را گرفته و بر حسب شرایط جدول 1، مقدار پارامتر موثر جاری سیستم را که ضریبی از مقدار متوسط آن است بر می گرداند. این تابع پس از 6.5 ساعت از آغاز شبیه سازی مقداری بسیار بزرگ را برای متوسط مدت زمان تا ورود بعدی بر می گرداند.
ارائه راه حل ها و مقایسه و ارزیابی طرح های مختلف از سیستم
در پژوهش حاضر سه سناریوی مختلف برای کاهش مدت زمان انتظار مشتریان عادی در صف پیشنهاد شده است. اولین پیشنهاد، بیشتر در جهت بهینه سازی صف مشتریان عادی عمل می کند، کمترین تغییرات را در سیستم به وجود می آورد و کمترین میزان هزینه را نیز به بار می آورد. در مقابل، سناریوی سوم بیشترین میزان بهینه سازی را در سیستم به وجود می آورد و علاوه بر صف مشتریان عادی، در بهبود خدمت دهی به مشتریان ویژه نیز کاملا موثر واقع می شود؛ در عین حال سیستم را متحمل بیشترین بار مالی نیز می نماید.
- همچنین جهت دانلود پکیج پروژه های انجام شده توسط نرم افزار Arena اینجا را کلیک کنید
مطالب مرتبط و مشابه: