روش الکتره چیست؟
روش الکتره (ELECTRE) یا تسلط تقریبی از روشهای تصمیم گیری چند معیاره است و از حروف اول جمله Elimination et Choice Translating Reality به معنی روش حذف و انتخاب سازگار با واقعیت گرفته شده است. در مقالات مختلف مثال هایی از کاربرد این روش بیان شده است از جمله رتبه بندی پروژه ها، طرح ریزی تسهیلات، انتخاب محل کارخانه، برنامه ریزی استراتژیک و…
پرسشنامه این روش نیز همانند روش تاپسیس است یعنی پرسشنامه ای که از ماتریس معیار-گزینه تشکیل شده است. و پاسخگویی به آن بر اساس طیف های کلامی و یا اعداد واقعی است.
این روش اولین بار توسط آقای benayoun در سال 1966 معرفی شد و پس از آن محققانی بنام Roy و Van delf توسعه داده شد. در این روش کلیه گزینه ها با استفاده از مقایسات غیر رتبه ای مورد ارزیابی قرار گرفته و بدان طریق گزینه های غیر موثر حذف می شوند. کلیه این مراحل بر اساس یک مجموعه هماهنگ و یک مجموعه ناهمانگ پایه ریزی می شوند که به دلیل این موضوع این روش معروف به آنالیز هماهنگی نیز می باشد. روش الکتره دارای نسخه های مختلفی است از جمله روش الکتره 1 (ELECTRE 1) ، الکتره 2 و 3 و 4 . اختلاف نسخه های مختلف این روش در نوع عملیات ریاضی و نوع مسائلی است که این روش ها قادر به حل آن می باشند.
اساس کار این روش بر مبنای روابط غیررتبه ای است؛ بنابراین جواب های به دست آمده به صورت مجموعه ای از رتبه ها خواهد بود. مدلسازی مسایل تصمیم گیری بر اساس این روش و همچنین با تشکیل ماتریس تصمیم گیری انجام می شود که سطرهای آن گزینه های رقیب و در ستون ها، شاخص های تصمیم قرار دارند.
گام های روش الکتره (ELECTRE)
برای استفاده از این روش مفروضاتی مورد نیاز است که عبارتند از:
•معیارها باید کمی یا قابل تبدیل به صورت کمی باشند.
•معیارها باید به طور کامل ناهمگن باشند.
در اصل هدف روش الکتره جداکردن آلترناتیوهایی است که در ارزیابی بر اساس بیشتر معیارها اولویت داده می شوند.
مراحل الگوریتم حل مسایل تصمیم از طریق روش الکتره را می توان به صورت زیر تشریح کرد:
مرحله 1- تشکیل ماتریس تصمیم
با توجه به تعداد معیارها و تعداد گزینه ها و مقادیر ارزیابی شده گزینه ها برای معیارهای مختلف، ماتریس تصمیم به صورت زیر تشکیل می شود.
که در آن xij عملکرد گزینه iام در رابطه با معیار jام می باشد.
مرحله 2- بی مقیاس کردن ماتریس تصمیم
در این مرحله سعی می شود معیارها با ابعاد مختلف به معیارهایی بدون بعد تبدیل شوند برای بی مقیاس کردن از رابطه زیر استفاده می شود:
مرحله 3- تعیین ماتریس وزن معیارها
در این مرحله با توجه به ضرایب اهمیت معیارهای مختلف در تصمیم گیری، بردار ضریب اهمیت معیارها تعیین می شود وزن معیارها را می توان از روشهایی نظیر AHP و یا آنتروپی شانون تعیین نمود.
مرحله 4- تعیین ماتریس تصمیم وزن دار نرمال شده
ماتریس تصمیم وزن دار از ضرب ماتریس تصمیم بی مقیاس شده در برابر وزن معیارها به دست می آید.
vij=wj*rij j=1,2,….,n ; i=1,2,…,m
مرحله 5- تشکیل مجموعه معیارها موافق و مخالف
برای هر زوج گزینه k و e مجموعه معیارها به دو زیر مجموعه موافق و مخالف تقسیم می شوند. مجموعه موافق (Ske) مجموعه ای از معیارهایی است که در آن گزینه k به گزینه e ترجیح دارد و مجموعه مکمل آن مجموعه مخالف (Dke) میباشد مجموعه معیارهای موافق برای معیارهای مثبت و منفی به ترتیب به صورت زیر تعریف می شوند.
مجموعه معیارهای مخالف برای مثبت و منفی به ترتیب به صورت زیر تعریف می شود.
مرحله 6- تشکیل ماتریس توافق
ماتریس توافق یک ماتریس مربعی است که بعد آن تعداد گزینه ها میباشد. هر یک از درایه های این ماتریس، شاخص توافق بین دو گزینه نامیده می شود. مقدار این شاخص، از جمع وزن معیارهایی که در مجموعه موافق وجود دارند، به دست می آید. به عبارت دیگر برای محاسبه شاخص توافق (Cke) باید گزینه k و گزینه e مقایسه شده و مقدار آن از جمع وزن معیارهایی که گزینه k نسبت به گزینه e ترجیح دارد، به دست می آید. به زبان ریاضی، شاخص توافق از رابطه زیر محاسبه می شود.
شاخص توافق، بیانگر میزان برتری گزینه k بر گزینه e بوده و مقدار آن از صفر تا یک تغییر می کند
مرحله7- تعیین ماتریس مخالف
ماتریس مخالف یک ماتریس مربعی میباشد که بعد آن تعداد گزینه ها میباشد. هر یک از درایه های این ماتریس، شاخص عدم توافق (مخالفت) بین دو گزینه نامیده میشود. مقدار این شاخص از رابطه زیر بدست می آید.
گام 8- تشکیل ماتریس تسلط موافق
در مرحله ششم نحوه محاسبه شاخص توافق (Cke) بیان شد، هم اکنون در این مرحله یک مقدار معین برای شاخص توافق مشخص می شود که آن را آستانه موافقت می نامند و با C¯ نشان داده می شود. آستانه موافقت از میانگین گیری شاخص های توافق (درایه های ماتریس توافق) به دست می آید. به زبان ریاضی مقدار آستانه موافقت از رابطه زیر محاسبه می شود.
ماتریس تسلط موافق (F) با توجه به مقدار آستانه موافقت تشکیل میشود. اگر Cke بزرگتر از C¯ باشد، برتری گزینه k بر گزینه e قابل قبول است در غیر اینصورت گزینه k بر گزینه e برتری ندارد لذا درایه های ماتریس تسلط موافق از رابطه زیر تعیین میشود.
گام 9- تشکیل ماتریس تسلط مخالف
ماتریس تسلط مخالف (G) مانند ماتریس تسلط موافق تشکیل می شود. بدین منظور ابتدا باید مقدار آستانه مخالفت (d¯) از میانگین گیری شاخص های مخالفت (درایه های ماتریس مخالف) محاسبه شود. به زبان ریاضی مقدار آستانه مخالفت از رابطه زیر محاسبه می شود.
همان گونه که در مرحله هفتم بیان شد، مقدار شاخص مخالفت (dke)هر چه کمتر باشد بهتر است. زیرا میزان مخالفت (عدم توافق) برتری گزینه k بر گزینه e را بیان میکند. چنانچه dke از (d¯) بزرگتر باشد میزان مخالفت زیاد بوده و نمی توان از آن صرفنظر کرد بنابراین درایه های ماتریس تسلط مخالف (G) به صورت زیر محاسبه می شود.
هر عضو ماتریس G نیز نشان گر رابطه تسلط مابین گزینه ها می باشد.
گام 10- تشکیل ماتریس تسلط نهایی
ماتریس تسلط نهایی (H) از ضرب تک تک درایه های ماتریس تسلط موافق (F) در ماتریس تسلط مخالف (G) حاصل می شود.
مرحله 11- انتخاب بهترین گزینه
ماتریس تسلط نهایی (H) ترجیحات جزئی گزینه ها را بیان میکند. به طور مثال، اگر مقدار hke برابر یک باشد بدین معناست که برتری گزینه k بر گزینه e در هر دوحالت موافق و مخالف قابل قبول است (یعنی برتری آن از حد آستانه موافقت بیشتر بوده و مخالفت و یا ضعف آن نیز از حد آستانه مخالفت کمتر است) ولیکن هنوز گزینه k شانس مسلط شدن توسط گزینه های دیگر را دارد. گزینه ای باید انتخاب شود که بیشتر از آن مغلوب شود، تسلط داشته باشد و از این نظر می توان گزینه ها را رتبه بندی کرد.
انواع ELECTRE
ELECTRE نوع اول، براي ساخت يك رتبه بندي بخشي و انتخاب مجموعه اي از گزينه هاي قابل قبول مي باشد.
ELECTREنوع دوم، نيز براي رتبه بندي گزينه ها استفاده مي شود.
در روش ELECTRE نوع سوم، درجه اي از فرارتبه اي بودن ايجاد شده و نوعي رابطه ي فرارتبه اي قابل قبول ميان دو گزينه ايجاد ميشود، به گونه اي كه سبب پيشرفت و پيچيدگي بيشتر آن شده و نيز تفسير آن را با مشكل مواجه مي سازد. Figueira و همکارانش در سال 2004 جزييات بيشتري را راجع به اين روش بيان كرده و اعضاي ديگري از اين خانواده را معرفي كردند.
این تكنيك يكي از قويترين و موثرترين روش هاي برنامه ريزي چند معياره است كه به وسيله بسياري از محققان روشي كارا شناخته شده است. اين تكنيك داراي برتري هايي مانند مفاهيم برتري و حدود آستانه بي تفاوتي و برتري است كه در ساير روش هاي تصميم گيري به چشم نمي خورد. همچنين در اين تكنيك دو مفهوم سازگاري و ناسازگاري به صورت توابع فازي تعريف مي شوند و از اين طريق معيارهاي كمي و كيفي براي اولويت بندي گزينه ها مورد استفاده قرار مي گيرند.
فیلم آموزش روش الکتره 1 و 2 تهیه شده است که با ابتدا تئوری این روش ها را بیان می کند و سپس با ارائه یک مثال الکتره به حل آن در نرم افزار اکسل پرداخته می شود. از طریق لینک زیر می توانید این فیلم را تهیه کنید:
دانلود فیلم آموزش الکتره (ELECTRE)
چنانچه نیازمند مشاوره رایگان و یا انجام پروژه های خود با این روش را دارید با ما تماس بگیرید| 09338859181
مطالب مشابه و مرتبط
سلام ببخشید نرم افزار مرتبط با الکتره رو آموزش ندارین؟
سلام. وقت بخیر روش الکتره رو توی اکسل آموزششو گذاشتیم
https://sanaye20.ir/آموزش-روش-الکتره-electre/
با سلام و خسته نباشید
ببخشید ویدیو توضیح الکتره ۱ هست؟
electre TRI از انواع این تکنیک است؟
سلام آموزش فقط الکتره 1 و 2 هستI