روش ویکور
در مدل های تصمیم گیری چند معیاره رتبه بندی گزینه های پژوهش بسیار حائز اهمیت می باشد یکی از روشهایی که به این مقوله می پردازد ویکور است. روش ویکور از یک عبارت صربستانی به معنای راه حل توافقی و بهینه سازی چند معیاره معادل عبارت انگلیسی (Multi-criteria optimization and compromise solution) می باشد که اولین بار توسط Opricovic و Tzeng ارائه شد. روش ویکور یک تصمیم گیری چند معیاره برای حل یک مساله تصمیم گیری با معیارهای نامناسب و واحدهای اندازه گیری مختلف و متعارض است. روش VIKOR بر تمرکز بر رتبه بندی و انتخاب از بین یک مجموعه راه کار در مساله ای با داشتن معیارهای مخالف هدف گذاری شده است. نتایج نشان داده شده در روش ویکور لیست رتبه بندی توافقی به اضافه یک یا چند راه حل توافقی است. در شکل زیر مراحل کلی روش ویکور آورده شده است که در واقع ورودی های اولیه روش ویکور برای شروع، ماتریس تصمیم گیری، وزن معیارها و وزن مطلوبیت گروهی است.
مراحل حل مساله به روش ویکور (Vikor)
1- تشکیل ماتریس تصمیم: ماتریس تصمیم روش ویکور شامل یک ماتریس معیار گزینه ای است یعنی معیارها در ستون و گزینه های پژوهش که قصد رتبه بندی آن ها را داریم در سطر قرار می گیرند. برای تکمیل ماتریس تصمیم ویکور اگر معیارها جنبه کمی داشته باشند عدد واقعی وارد می شود ولی اگر جنبه کیفی داشته باشند بر اساس طیف 1 تا 5 و یا 1 تا 9 این فرایند صورت می گیرد. به عنوان مثال در شکل زیر ماتریس تصمیم انتخاب 3 خودرو بر اساس 4 معیار آورده شده است که بر اساس طیف 1 تا 5 معیارهای کیفی تبدیل به کمی شده است.
2- نرمال سازی ماتریس تصمیم: فرایند نرمال سازی با استفاده از رابطه زیر صورت می گیرد. جهت نرمال سازی هر درایه را بر جذر مجموع مربعات درایه های هر ستون معیار تقسیم می کنیم.
3- تعیین نقطه ایده آل مثبت و ضد ایده آل منفی: در این گام باید ایده آل های مثبت و منفی را مشخص کرد ایده آل مثبت برای معیارهای مثبت برابر با بزرگترین مقدار ستون معیار و ایده آل منفی کوچکترین درایه ستون معیار. برای معیارهای منفی بالعکس. معیارهای مثبت افزایششان باعث سود و معیارهای منفی کاهششان باعث سود می شود.
4- محاسبه مقادیر سودمندی (S) و تاسف (R) برای هر شاخص: مقدار سودمندی(S) بیانگر فاصله نسبی گزینه iام از نقطه ایدهآل و مقدار تأسف(R) بیانگر حداکثر ناراحتی گزینه iام از دوری از نقطه ایدهآل میباشد و از روابط زیر حاصل می شوند.
5- محاسبه شاخص ویکور (Q) برای هر گزینه: شاخص ویکور برای هر گزینه از رابطه زیر محاسبه می شود.
6- مرتب کردن گزینه ها بر اساس S ، Q و R
در گام پایانی از تکنیک ویکور، گزینهها براساس مقادیر Q, R, S در سه گروه از کوچک به بزرگ مرتب میشوند. بهترین گزینه آن است که در هر سه مقدار رتبه برتر باشد در غیر اینصورت گزینه برتر گزینهای است که کوچکترین Q را داشته باشد به شرط آنکه دو شرط زیر برقرار باشد.
شرط یک: اگر گزینه A1 و A2 در میان m گزینه رتبه اول و دوم را داشته باشند، باید رابطه زیر برقرار باشد:
شرط دو: گزینه A1 باید حداقل در یکی از گروههای R و S به عنوان رتبه برتر شناخته شود. اگر شرط نخست برقرار نباشد هر دو گزینه بهترین گزینه خواهند بود. اگر شرط دوم برقرار نباشد گزینه A1 و A2 هر دو به عنوان گزینه برتر انتخاب میشوند.
یکی از گامهای روش ویکور تعیین پارامتر V است. این پارامتر با توجه به میزان توافق گروه تصمیم گیرنده تعیین می گردد.
- توافق خیلی زیاد باشد آنگاه v> 0.5
- توافق با اکثریت آرا باشد آنگاه v=0.5
- توافق اندک باشد آنگاه v<0.5
- هرچه v بزرگتر باشد آنگاه به نظرات گروهی بیشتر بها داده است.
- هرچه v کوچکتر باشد آنگاه به نظرات فردی بیشتر بها داده است.
تفاوت دو روش تاپسیس و الکتره
تکنیک تاپسیس نیز همانند روش ویکور هدفش رتبه بندی گزینه های پژوهش است اما این دو روش به علت مشابهت زیادی که با هم دارند دارای تفاوت هایی نیز می باشند که در زیر آورده شده است.
- روش تاپسیس اهمیت نسبی فواصل از ایده آل مثبت و منفی را در نظر میگیرد. به همین دلیل بهترین راه حل در تاپسیس همیشه و لزوما نزدیکترین راه حل به ایده آل مثبت نمی باشد.
- روش ویکور به دلیل استفاده از شاخص V و توافق جمعی از بهینه سازی بهتری در تصمیم گیری ها برخوردار است که این موضوع برتری این روش نسبت به سایر روشهای تصمیم گیری چند معیاره است.
نکته: در یک مساله تصمیم گیری اگر هدف رتبه بندی گزینه ها باشد بهتر است از روش تاپسیس استفاده شود اما اگر هدف انتخاب بهترین گزینه است روش ویکور مناسب می باشد.
در ویدیوی زیر قسمتی از آموزش روش ویکور در اکسل توضیح داده شده است
جهت دانلود آموزش کامل این روش اینجا را کلیک کنید
جهت دانلود آموزش کامل این روش اینجا را کلیک کنید
با سلام خیلی ممنون ار مطالب خوبی که تو سایت گذاشتید بی زحمت منابع رو اعلام میکنید؟؟؟
سلام. منبع ویکور کتاب تصمیم گیری چند معیاره دکتر محمد عطایی هست
سلام برای من سواله که وقتی میخوایم یک رتبه بندی بر اساس روش ویکور داشته باشیم اول باید پرسش نامه تهیه کنیم بعد از طریق آنتروپی شانون وزن دهی کنیم بعد بیایم مثلا سه یا چهار تا مورد رو بررسی کنیم و رتبه بندی کنیم یا نه
سلام وقت بخیر. دقیق متوجه آخرین بخش سوالتون نشدم . ولی ببینید فرض کنید شما 10 گزینه و 15 معیار دارید یک ماتریس تشکیل می دهید و بعد از تکمیل کردن این ماتریس، وارد روش آنتروپی شانون میکنید و وزن 15 معیار بدست می آید. دوباره همان ماتریسی که وارد آنتروپی کردید، اینبار وارد ویکور میکنید و 10 گزینه رتبه بندی می شود (یک مرحله در ویکور باید وزن معیارها در فرمولی ضرب شوند که از وزنهایی که از آنتروپی بدست آمده استفاده میکنید).
سلام.میشه لطف کنید منبع جمله ی زیر رو بگید:
روش ویکور به دلیل استفاده از شاخص V و توافق جمعی از بهینه سازی بهتری در تصمیم گیری ها برخوردار است که این موضوع برتری این روش نسبت به سایر روشهای تصمیم گیری چند معیاره است.
سلام. این جمله حقیقتش شاید یه خورده اغراق باشه ولی خب فکر کنم توی کتاب تصمیم گیری دکتر عطایی بود. یادم نیست دقیق. ولی خب به نظرم این جمله بهش زیاد توجه نکنید
با سلام
جهت تحلیل حساسیت در روش بهترین و بدترین و روش های ویکور و مریکا چطور باید عمل کرد؟ممنون
سلام. معنی تحلیل حساسیت این است که با تغییر وزن معیارها در رتبه بندی گزینه ها چه تغییراتی حاصل می شود. در مدل bwm وقتی گزینه داریم اصولا روش ترکیبی استفاده می شود. پس خود روش bwm از نظر بنده تحلیل حساسیتی ندارد. برای تجلیل حساسیت ویکور و میرکا میتوانید از تحلیل حساسیت تاپسیس استفاده کنید چون این روشها همگی رتبه بندی گزینه مدنظرشان است. آموزش تاپسیس در این سایت موجود است که در انتهای آن به مبحث تحلیل حساسیت نیز پرداخته شده است.
سلام کم یا زیاد شدن مقدار v در رابطه Q چه تاثیری بر روی رتبه بندی نهایی دارد و تحلیل حساسیت مقدار v چیست؟
سلام.
تغییر V به صورت مستقیم Q را کم و زیاد میکنه و باعث تغییر در رتبه بندی ها میشه. با تغییر مقدار v از صفر تا 1 تحلیل حساسیت بر اساس V حاصل می شود