فهرست مطالب 1- بخش های مختلف پایان نامه |
بخش های مختلف پایان نامه
یک پایان نامه شامل بخش های مختلفی است اصولا پایان نامه ها در 5 فصل تدوین می شوند که در زیر آورده شده اند دو فصل اول را بخش تئوری و 3 فصل انتهایی را بخش تحلیل می نامند. در این بخش تمرکز ما بر روی پایان نامه های آماری و تصمیم گیری چند معیاره است.
فصل اول؛ مقدمه و بیان مساله: در این بخش ابتدا مقدمه و سپس بیان مساله طرح می شود و به بیان ضرورت و اهداف پژوهش، الگوریتم کلی تحقیق و تعریف واژگان پرداخته می شود. این فصل اصولا بخش زیادی از مطالب پروپوزال را شامل می شود.
فصل دوم؛ مرور ادبیات و پیشینه پژوهش: در این بخش ابتدا توضیحات کامل و جامعی در مورد موضوع پایان نامه، بررسی انواع مدل های مقالات و سپس تعریف تمامی متغیرهای مساله صورت می گیرد در انتها نیز به بررسی مقالات داخلی و خارجی پرداخته می شود و در حد خلاصه کارهای قبلی بررسی و نتایج ذکر می شود. اصولا خروجی فصل دوم یک مدل کیفی استخراج شده از مرور ادبیات می باشند.
فصل سوم؛ روش شناسی پژوهش: در این بخش همانطور که از نامش مشخص است روشی که قرار است در پایان نامه بکار گرفته شود توضیح داده می شود البته قبل از آن توضیحاتی در مورد جامعه و نمونه آماری، پرسشنامه ها، روایی و پایایی و سپس توضیح الگوریتم روش آورده می شود.
فصل چهارم؛ تجزیه و تحلیل داده ها: این قسمت قلب پایان نامه را تشکیل می دهد زیاد هر آنچه تابحال انجام داده ایم باید در این فصل بکار گرفته و نتایج آورده شود در این بخش به تحلیل پرسشنامه های پر شده پرداخته و سپس جداول و نمودارهای متناسب با روش آورده می شود.
فصل پنجم؛ نتیجه گیری و پیشنهادات: در این بخش باید بر اساس نتایجی که در فصل چهارم اخذ شد نتیجه گیری و سپس پیشنهادات کاربردی و آتی ارائه شود. این بخش نیز به نوبه خود از مهمترین بخش های پایان نامه است زیرا قرار است از آنچه تابحال انجام داده ایم نتایجی به صورت پیشنهاد ارائه دهیم. بنابراین نتایج باید دقیق و حساب شده باشند.
کاربرد روش فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP)
روش تصمیم گیری سلسله مراتبی یکی از پرکاربردترین و شناخته شده ترین تکنیک های تصمیم گیری چند معیاره می باشد. دامنه تنوع زمینه های استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی تا کنون بسیار گسترده بوده است به طوریکه در بیشتر مقالات و پایان نامه ها کاربردهای فرآیند تحلیل سلسله مراتبی را در زمینه های انتخاب (مثلا انتخاب نرم افزار)، ارزیابی (مثلا ارزیابی عرضه کننده ها)، تخصیص (مثل تخصیص مکان)، برنامه ریزی و توسعه، اولویت بندی و رتبه بندی، تصمیم گیری، پیش بینی، برنامه ریزی استراتژیک و زمینه های مرتبط و … دسته بندی و بیان نموده اند.
AHP روشی برای تصمیم گیری چند معیاره است که در دهه 1970 توسط Saaty پیشنهاد شد. از آن برای تجزیه و تحلیل و مسائل پیچیده تصمیم گیری استفاده فراوانی شده است. مساله تصمیم گیری ابتدا در معیارهای مختلف تجزیه و تحلیل می شود (داگدوین و همکاران 2009). از روش AHP می توان برای کمک به تصمیم گیری ها برای محاسبه وزن برای هر معیار با استفاده از داوری های مقایسات زوجی استفاده کرد.
همچنین استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی برای تخصیص منابع در حوزه های مختلف تولیدی، سیاسی، دولتی، مهندسی، آموزش، استخدام و … گزارش شده است، که در برخی از این کاربردها، ابزار یا ابزارهای دیگری از قبیل برنامه ریزی خطی نیز در کنار فرآیند تحلیل سلسله مراتبی استفاده شده است. این روش یک ابزار کمکی برای تصمیم گیری چند معیاره (MCDM) می باشد که کاربردهای فراوانی در زمینه های مختلف مثل کشاورزی، دارویی و درمان، سرویس های اینترنتی، مدیریت و اداره ی آب و … دارد. یکی از اهمیت های AHP، استفاده ی آن برای بدست آوردن وزن های نسبی از ماتریس مقایسات زوجی (ماتریس قضاوت) است.
مراحل کلی تحلیل روش AHP عبارتند از:
- ترسیم مدل و رسم درخت سلسله مراتبی
- تشکیل مقایسات زوجی و تعیین خبرگان برای پاسخگویی
- محاسبه وزن های نسبی و تعیین نرخ ناسازگاری
- تعیین اوزان نهایی
ترسیم مدل سلسله مراتبی
درک یک مسئله در حالت کلی و پیچیده، برای انسان کاری دشوار است و ممکن است ابعاد مختلف و مهم مسئله، مورد توجه قرار نگیرد. از این رو تجزیه ی یک مسئله ی کلی به چندین مسئله ی جزئی تر، در درک مسئله بسیار کارساز می باشد. در واقع تجزیهی یک مسئله ی بزرگ تر به مسائل کوچک تر، بیانگر روابط موجود بین عناصر کوچک تر است، به گونه ای که با انجام این عمل، روابط و مفاهیم مسئله ی مورد تصمیم گیری و همچنین ارتباط هر عنصر با عناصر دیگر، به دقت درک می شود. با این کار «درخت سلسله مراتبی تصمیم» به وجود می آید و در درک مسئله، کمک قابل توجهی میکند.
روش تحلیل سلسله مراتبی در مواقعی که با چندین گزینه و معیار تصمیم گیری مواجه هستیم استفاده می شود. اساس این روش بر پایه مقایسات زوجی است. تصمیم گیرنده با فراهم آوردن درخت سلسله مراتب تصمیم، آغاز می کند. درخت سلسله مراتب تصمیم ، گزینه های مورد ارزیابی در تصمیم را نشان می دهد.
در درخت سلسله مراتبی در سطح اول «هدف» قرار میگیرد. در سطح دوم «معیاره ها» ذکر می شوند. در پایین ترین سطح «گزینه ها» قرار میگیرند. گاهی اوقات خود معیارها نیز باید به صورت جزئی تر مورد تجزیه و تحلیل واقع شوند که در این گونه موارد یک سطح دیکر (که شامل زیر معیارها می شود) به سلسله مراتبی اضافه می شود. بدین ترتیب درخت سلسله مراتبی می تواند دارای چندین سطح باشد. هرگاه معیارهای جزئی تر همگی با تمامی معیارهای سطح بالاتر بعدی مقایسه شوند، سلسله مراتبی را، سلسله مراتبی چندسطحی کامل و در غیر این صورت آن را سلسله مراتبی چندسطحی ناقص گویند. شکل زیر مدل ساده ای از درخت سلسله مراتبی برای چهار معیار و چهار گزینه نشان می دهد.
تشکیل مقایسات زوجی
مقایسه زوجی به معنی مقایسه دوبه دوی عوامل و گزینه های پژوهش است و هر سطح نسبت به سطح بالاتر خود مقایسه زوجی می شود به عنوان مثال در شکل بالا، ابتدا 4 معیار اصلی نسبت به هدف با یکدیگر مقایسه زوجی شده و سپس 4 گزینه نسبت به تک تک معیارها مقایسه زوجی می شوند. این مقایسات، توسط طیف 1 تا 9 آقای ساعتی که در جدول زیر آورده شده است تکمیل می شود. این طیف از همیت برابر شروع و تا کاملا ارجح (مهم تر) ادامه دارد. تعداد مقایسات زوجی نیز از رابطه n*n-1/2 حاصل می شود به عنوان مثال وقتی 4 معیار داریم n=4 می شود پس بر اساس رابطه، تعداد مقایسات زوجی برابر با 6 است.
نکته: پرسشنامه AHP همان مقایسات زوجی می باشد که باید توسط خبره ها که معمولا تعدادشان بین 10 تا 15 نفر است تکمیل شود.
محاسبه اوزان نسبی و نرخ ناسازگاری
در این بخش ابتدا بر اساس مقایسات زوجی که در مرحله قبل ایجاد شد نرخ ناسازگاری را محاسبه می کنیم این نرخ ناسازگاری هم به صورت دستی و هم توسط دو نرم افزار قدرتمند سوپر دسیژن و یا اکسپرت چویس قابل محاسبه است. از آنجا که در مسائل دنیای واقعی تعداد گزینه ها زیاد می باشد، طبیعتا استفاده از نرم افزارهای موجود و مرتبط به کار سرعت بیشتری می بخشد و باعث کاهش زمان می شود. از مزایای دیگر این نرم افزارها می توان به سهولت استفاده از آنها اشاره کرد.
نرخ ناسازگاری باید همواره از 0.1 کمتر باشد تا مقایسه زوجی سازگار شود، در غیر این صورت ، مقایسات زوجی باید تجدید نظر شوند تا عدم تناقض را کاهش دهند. سازگاری به معنی درست انجام شدن و قابل اعتماد بود می باشد به بیان دیگر همان پایایی می توان در نظر گرفت. در دو شکل زیر نمایی از محاسبه نرخ ناسازگاری توسط این دو نرم افزار آورده شده است.
در گام بعد باید وزن های نسبی عوامل را مشخص کرد در روش AHP محاسبه وزن از روشهای مختلفی از جمله روش بردار ویژه، روش حداقل مربعات، حداقل مربعات لگاریتمی، روشهای تقریبی و … محاسبه می شود. که جهت مطالعه بیشتر می توانید به بخش آموزش وزن دهی مراجعه کنید. معمولا هنگامی که مدل سلسله مراتبی را به صورت دستی حل میکنند برای محاسبه وزن از روشهای تقریبی شامل مجموع سطری، مجموع ستونی، میانگین حسابی و هندسی استفاده می کنند. اما هنگامی که از نرم افزار برای محاسبه وزن استفاده شود خود نرم افزار اوزان را از طریق روش بردار ویژه (دقیق ترین روش محاسبه وزن) محاسبه می کند.
نکته: محاسبه وزن از هر طریقی انجام شود رتبه حفظ می شود اما اوزان ممکن است کمی تغییر کنند به عنوان مثال اگر در روش بردار ویژه معیار C1 وزن بیشتر از همه کسب کند و C2 رتبه دوم از لحاظ وزن را داشته باشد در تمامی روشها این رتبه حفظ می شود اما وزن تغییراتی در هر روش دارد.
محاسبه اوزان نهایی
بعد از محاسبه وزن های نسبی، باید اوزان نهایی را محاسبه کرد در مدلی که شامل معیار و گزینه می باشد کافیست وزن معیارها را در وزن نسبی گزینه ها ضرب کرد تا اوزان نهایی حاصل شود. وزن نهایی مشخص میکند که هر گزینه نسبت به هدف چه امتیاز و رتبه ای را کسب کرده است. به عنوان مثال فرض کنید که قصد خرید خانه داشته باشید 4 معیار قیمت، مساحت، نزدیکی به محل کار و نزدیکی به مرکز شهر مدنظر داشته باشید حال اگر تعدادی خانه وجود داشته باشد اوزان نسبی مشخص میکنند که در هر معیار کدام خانه اولویت دارد اما وزن نهایی مشخص میکند که از نظر هدف (خرید خانه) کدام یکی بهتر و ارجح تر است.
دلایل استفاده از روش ahp
استفاده از روش AHP به جای دیگر روشهای تصمیم گیری چند معیاره به دلایل زیر است:
- در این روش، معیارهای کمی و کیفی در تصمیم گیری مورد استفاده قرار می گیرد و تنها مدل تصمیم گیری چند معیاره است که می تواند سازگاری قضاوتهای تصمیم گیرنده را اندازه گیری نماید.
- مقایسه زوجی در روش AHP به تصمیم گیرنده اجازه می دهد، وزن معیارها و یا رتبه گزینه ها را از ماتریس های مقایسه زوجی استخراج کنند و تعداد زیادی از معیارها می توانند در نظر گرفته شوند.
- AHP به تصمیم گیرنده کمک می نماید که جنبه های پیچیده مسئله را به داخل یک ساختار سلسله مراتبی وارد نموده و مطابق با مسئله، ساختار سلسله مراتبی انعطاف پذیری متناسب با نیاز مدل بسازد.
- روش AHP مسائل تصمیم گیری پیچیده را با قراردادن گزینه ها در ساختار سلسله مراتبی حل می نماید. در واقع این پیچیدگی در تصمیم گیری توسط مقایسات زوجی که توسط خبرگان (پاسخ دهندگان) تکمیل می شود به مدل تصمیم گیری ساده ای تبدیل می شود.
- در فرایند تحلیل سلسله مراتبی، در واقع سطوح مختلفی وجود دارد که هر سطح نسبت به سطح بالاتر خود مقایسه زوجی تشکیل می شود و سپس با استفاده از روشهای مختلفی نظیر روشهای تقریبی، روش بردار ویژه، مجموع مربعات و… وزن های نسبی محاسبه می شود همچنین در مدل سلسله مراتبی وجود گزینه نیز اختیاری است بنابراین هنگامی که در مدل گزینه داریم وزن نهایی گزینه ها برابر با ضرب وزن معیارها در وزن نسبی گزینه ها می باشد.
الگوریتم تحلیل فصل 4 روش AHP
فصل چهارم پایان نامه مربوط به یافته های پژوهش از طریق روش های مورد استفاده در پژوهش است. روش سلسله مراتبی نیز از جمله روش های تصمیم گیری چند معیاره است که مخصوصا در سال های اخیر ترکیب این روش با سایر روش های نوین تصمیم گیری مورد توجه محققان زیادی قرار گرفته است. از این رو آگاهی داشتن از مراحل کلی روش سلسله مراتبی می تواند کمک شایانی به دانشجویان در انجام پایان نامه شان نماید.
به صورت کلی مراحل تحلیل فصل 4 تکنیک فرایند سلسله مراتبی به صورت شکل زیر می باشد. بر این اساس ابتدا بر اساس مرور ادبیات و پیشینه پژوهش و نظرات خبرگان، عوامل پژوهش استخراج و سپس تایید می شوند در این بخش نیز می توان از روش دلفی نیز استفاده نمود این روش در چند راند صورت میگیرد و هدف آن استخراج نهایی عوامل است. سپس بر اساس این عوامل، پرسشنامه و مقایسه زوجی تشکیل می شود. این مقایسات زوجی بر اساس مدل می باشد و بعد از تشکیل در اختیار خبرگان (پاسخ دهندگان) قرار داده می شود تا بر اساس طیف 1 تا 9 ساعتی به مقایسات زوجی پاسخ دهند همچنین در این گام باید نرخ ناسازگاری مقایسات زوجی بررسی شود در صورتی که نرخ ناسازگاری از مقدار 0.1 کمتر بود مقایسات زوجی با روش میانگین هندسی ادغام می شوند سپس جهت تعیین وزن وارد نرم افزارهای سوپردسیژن (Super Decision) و یا اکسپرت چویس (ExpertCHoice) می شوند. سپس اوزان نسبی و نهایی عوامل محاسبه شده و گزارش نهایی تکمیل می شود.
نکته: در مواقعی که مدل مساله دارای گزینه (Alternative) باشد در گام آخر می توان تحلیل حساسیت نیز انجام داد و بر اساس آن مشخص کرد بازه تغییرات رتبه گزینه ها نسبت به معیارها چگونه است.
چنانچه نیازمند مشاوره و یا تحلیل پایان نامه خود را دارید با ما تماس بگیرید
سلام و عرض ادب
یه توضیحی در مورد اعداد فازی میدهید لطفا
و تحلیل فرمول های پرومته فازی به چه شکل است
با تشکر
سلام. بخث اعداد فازی بسیار گسترده هست پیشنهاد میکنم کتاب تئوری فازی آقای دکتر عادل آذر را مطالعه کنید. ولی به صورت خلاصه ما در تکنیک های تصمیم گیری چند معیاره از دو نوع عدد فازی مثلثی و ذوزنقه ای استفاده میکنیم (99درصد مثلثی). الگوریتم روشها تقریبا همان روشهای قطعی است منتها در حالت فازی با روابط و فرمول های فازی کار میکنیم. برای پرومته فازی هم آموزش پرومته فازی را مطالعه کنید.
سلام
ببخشید در نرم افزار expert choice امکان استفاده از AHP فازی وجود دارد؟؟؟؟
در صورت وجود داشتن نحوه آن را توضیح دهید
با تشکر از سایت خوب و آموزنده شما
سلام. خیر . این نرم افزار قادر به حل مسائل ahp در محیط قطعی است
با سلام و وقت بخیر
سوالی داشتم از خدمتتون
خواستم بدونم مقادیر موجود در جدول مقایسات زوجی خروجی از نرم افزار expert choice می تونه منفی باشه یانه؟ و اگه منفی باشه نشانه چیه؟
سلام
مقایسه زوجی در روش AHP بر اساس طیف 1 تا 9 صورت میگیره پس کلیه اعداد مثبت هستند و منفی نیستن. عدد منفی نشانه اشتباه در مراحل پیاده سازی است.
ممنون از پاسخگویی شما.