معرفی روش تاکسونومی عددی
روش تاکسونومی (taxonomy) اولین بار توسط آندرسون در سال 1763 پیشنهاد داده شد. و در سال 1950 توسط گروهی از ریاضی دانان بسط داده شد. روش تاکسونومی از روش های تصمیم گیری چند شاخصه MADM می باشد که از هدف آن انتخاب بهترین گزینه از بین m گزینه بر اساس n میعار میباشد.
این روش به عنوان ابزاری برای رتبه بندی و طبقه بندی توسعه در بین ملل مختلف توسط استاد هلینگ در سال 1968 در یونسکو پیشنهاد شد. تجزیه و تحلیل تاکسونومی برای طبقه بندی های مختلف استفاده می شود ، که یکی از آنها عددی است. این یک ابزار عالی برای رتبه بندی ، طبقه بندی و مقایسه مناطق مختلف است که مجموعه ای را به زیر مجموعه های همگن طبقه بندی می کند و مقیاس قابل قبولی برای ارزیابی توسعه برای تصمیم گیرندگان فراهم می کند. بنابراین می توان نتیجه گرفت که برای رتبه بندی مناطق یا سازمانها در ارزیابی عملکرد ، این روش بسیار کارآمد و کاربردی است.
در این روش ، معمولاً یکی از قسمت های منطقه مورد بررسی انتخاب می شود و مناطق دیگر نیز براساس آن امتیاز داده می شوند. بنابراین تفاوت یا فاصله بین هر منطقه از منطقه دیگر از نقطه ایده آل مشخص می شود.
در این پست ابتدا به صورت گام به گام مراحل ذکر میگردد سپس در قالب یک ویدیو روش تاکسونومی عددی در نرم افزار اکسل (EXCEL) پیاده سازی میشود. در پژوهش ها و مقالات هر چا نامی از روش تاکسونومی آورده شود در 99 درصد موارد منظور تاکسونومی عددی است.
پرسشنامه روش تاکسونومی نیز همانند روش های تاپسیس و یا ویکور می باشد زیرا ماتریس تصمیم روش تاکسونومی همانند روش های تاپسیس و ویکور به صورت معیار-گزینه می باشد. ویدیوی آموزش تهیه پرسشنامه این روشها را میتوانید از این لینک تهیه کنید.
مراحل روش تاکسونومی عددی
1- مشخص نمودن گزينهها و تعيين شاخصهای مختلف
در اين مرحله تعداد m گزينه (A1 تا Am) توسط تحليلگر و يا گروه کارشناسان با توجه به n شاخص (C1 تا Cn) ارزيابي می شوند.
2- تشکيل ماتريس تصميم و سپس محاسبه ميانگين و انحراف معيار
ماتریس تصمیم را همانند جدول زیر تشکیل میدهیم
cn | …. | c3 | c2 | c1 | |
r1n | …. | r13 | r12 | r11 | A1 |
r2n | …. | r34 | r22 | r21 | A2 |
….. | …. | ….. | ….. | ….. | ….. |
rmn | rm3 | rm2 | rm1 | Am | |
averagen | average3 | average2 | average1 | میانگین | |
Sigman | Sigma3 | Sigma2 | Sigma1 | انحراف معیار |
در این گام نیز باید شاخص های مثبت و منفی مشخص شوند
3- تشکيل ماتريس استاندارد (نرمال شده) Z
در ماتريس تصميم، گزينه ها بر حسب شاخص هايي بيان شده اند که مقياس هاي اندازه گيري مختلفي دارند و در اين مرحله سعي در از بين بردن واحدهاي مختلف آنها است که براي اين کار از رابطه Z استاندارد استفاده میشود يعني ميانگين مقادير هر شاخص از مقدار هر خصوصيت کم شده و بر انحراف معيار آن تقسيم ميشود.
در انتهاي ماتريس استاندارد براي هر كدام از شاخصهاي مثبت، بزرگترين عدد مثبت قابل مشاهده (ايده آل مثبت) و براي شاخصهاي منفي، بزرگترين عدد منفي (ايده آل منفي) تعيين مي شود که با DOj نمایش داده می شود.
4- تعيين فاصله مرکب بين گزينه ها
در اين بخش با داشتن ماتريس استاندارد Z، فاصله هر گزينه از گزينه های ديگر نسبت به هر يک از شاخص ها از رابطه زیر فاصله اقلیدسی تعيين ميشود.
در اينجا a و b دو گزينه مورد ارزيابي هستند. اين عمليات يک نوع محاسبه زوجي بين هر دو گزينه با هم است. به گونه ای که فاصله هر دو گزينه از خودش برابر صفر است و فاصله گزينه a و b مساوي با فاصله گزينه b از a است. با توجه به موارد فوق ماتريس فواصل مرکب بين گزينه ها تشکيل مي شود که قطر اصلي آن نشان دهنده فاصله هر گزينه با خودش است که برابر صفر خواهد بود.
5- تعيين کوتاهترين فاصله
در اين گام کمترين ميزان فاصله هر سطر از ماتريس تعيين ميشود. سپس ميانگين هر کدام از فاصله گزينه ها و انحراف معيار آنها به دست می آوریم. در اين صورت dr هاي بين حد بالا و حد پايين هماهنگ بوده و گزينه هايي که خارج از اين محدوده تعيين شده قرار بگيرند، بايد حذف شوند. مجدداً ماتريس تصميم بدون گزينه هاي حذف شده تشکيل شده، مراحل تکرار ميشوند.
6- تحديد گزينه ها (همگن سازی گزينه ها)
ممکن است واحدهايی وجود داشته باشند که داراي فاصله هاي بسيار بيشتر و يا کمتر از ساير گزينه ها باشد. لذا بايد گزينه های ناهمگن از مجموعه حذف شوند، براي انجام اين کار حد بالا و حد پايين استفاده می شود.
7- تعيين الگو يا سرمشق گزينه ها
در اين گام فاصله هر يک از گزينه ها از مقدار ايده آل (مشخص شده در گام 4) را به دست آورده، فاصله کم از ايده آل نمايانگر وضعيت مناسب آن است و فاصله زياد بيان کننده وضعيت نامناسب آن گزينه مي باشد.
8- درجه بندی يا رتبه بندی ميزان توسعه يافتگی گزينه ها (Fi)
در اين مرحله به درجه بندی توسعه يافتگی و وضعيت گزينه ها پرداخته می شود.
محدودیت های روش تاکسونومی
از محدودیت های روش تحقیق تاکسونومی عددی این است که دراین روش مدل اطلاعاتی که باید انتخاب گردند تعلق فراوانی به انگیزه انجام مطالعه دارا هستند و ضمن اینکه تعداد این داده ها هم تاثیر بسزایی بر کیفیت اولویت بندی میگذارد، به طوری که هر چه تعداد این داده ها بیشتر باشد و یا این که هرچند قضیه این داده ها بیشتر توجیه کننده انگیزه باشد، جايگاه بندی با جزییات بیشتر و عادلانه تر خواهد بود. از طرفی دیگر روش ارزیابی تاکسونومی عددی به کلیه شاخص ها دارای اهمیت یکسان (وزن یکسان) مینگرد و فاقد وزن دهی به شاخص ها در داخل مدل است که در شرایطی که رغبت داشته باشیم تا به بعضی از شاخص ها وزن و اهمیت بیشتری داده شود درآن صورت داده های مرتبط با آن شاخص را می بایست با وزن بیشتر و از اول فعالیت وارد مدل کنیم.
پس از محدودیت اصلی این تکنیک عدم درنظر گرفتن وزن برای معیارها می باشدو همچنین ماتریس ارزیابی تاکسونومی هر چقدر تعداد معیارها بیشتر باشد و داده ها با جزییات بیشتری اخذ شده باشند رتبه بندی دقیق تر خواهد بود.
در فیلم زیر قسمتی از توضیحات نرم افزار این روش می باشد که در قالب اکسل تهیه شده است جهت تهیه نسخه کامل نرم افزار و روش تاکسونومی اینجا را کلیک کنید
جهت دانلود آموزش ویدیویی روش تاکسونومی اینجا را کلیک کنید
مطالب مشابه و مرتبط
سلام وقت بخیر، ببخشید میخواستم یک پروژه آنالیزتاکسونومی برای من انجام بدید در محیط اکسل، هزینه اش چقدر میشه؟
سلام داخل وانساپ پیام بدید لطفا