روش AHP
روش فرایند تحلیل سلسله مراتبی یا روش AHP یکی از روشهای تصمیم گیری چند شاخصه است که هدف آن تعیین وزن معیارها یا زیرمعیارها و رتبه بندی گزینه ها است. این روش توسط توماس ساعتی ارائه شد که هدف آن محاسبه وزن معیارها، زیرمعیارها و گزین های پژوهش در مدل های تصمیم گیری است.
اين روش در هنگامي که عمل تصميم گيري با چند گزينه رقيب و معيار تصميمگيري روبرو است مي تواند استفاده گردد. معيارهاي مطرح شده مي توانند کمي و کيفي باشند. اساس اين روش تصميم گيري بر مقايسات زوجي نهفته است. تصميم گيرنده با فراهم آوردن درخت سلسله مراتب تصميم آغاز مي کند. درخت سلسله مراتب تصميم، عوامل مورد مقايسه و گزينه هاي رقيب مورد ارزيابي در تصميم را نشان مي دهد. سپس يک سري مقايسات زوجي انجام مي گيرد. اين مقايسات وزن هر يک از فاکتورها را در راستاي گزينه هاي رقيب مشخص مي سازد. در نهايت منطق AHP به گونه اي ماتريس هاي حاصل از مقايسات زوجي را با همديگر تلفيق مي سازد که تصميم بهينه حاصل آيد.
استفاده از AHP در تصميم گيري هاي گروهي باعث خواهد شد که نه تنها مزاياي فنون تصميم گيري گروهي حفظ شود بلکه معايب آنها همانند سرعت، هزينه و تک فکري برطرف شود.
از طرفی روش چون عموماً در یک مساله تصمیم گیری نظرات جمعی دخالت دارد لذا تکنیک AHP گروهی (Group AHP) معرفی می شود. در این پژوهش به معرفی این تکنیک پرداخته می شود وگام های آن بیان میشود اولین و مهمترین گام این روش این است که بعد از اخذ نظرات پاسخ دهندگان، نرخ ناسازگاری هر ماتریس محاسبه شود و در انتها اگر همگی سازگار بودند با هم ادغام شوند. در انتهای این تحقیق نیز کاربرد آن در مقالات و نتیجه گیری پرداخته می شود.
تصمیم گیری گروهی با AHP
به منظور تصمیم گیری گروهی با روش AHP، در ابتدا باید گروه تصمیم گیری را انتخاب کرد. پس از انتخاب این گروه باید بر اساس بحث اعضای گروه، نمودار سلسله مراتبی مساله را ایجاد کرد. مهمترین گام در این فرایند، تعیین معیارهایی است که بر اساس آنها گزینه های رقیب با همدیگر مقایسه می شوند. تعیین این معیارها در تصمیم گیری انفرادی چندان مشکل نیست چرا که خود تصمیم گیرنده این معیارها را مشخص میکند. در حالی که در تصمیم گیری گروهی به دلیل اختلاف علائق و تخصص افراد ممکن است متعدد باشد برخی از شرکت کنندگان ممکن است از قبل تصمیم خودشان را در مورد سلسله مراتبی گرفته باشند و از طرف دیگر برخی از شرکت کنندگان مایل نباشند که عامل مورد نظر آنها در سطح پایین سلسله مراتبی قرار گیرد. تجربه نشان داده است که جلسه های اول گروه تصمیم ساز که در مورد ساختار سلسله مراتبی بحث می کنند، سمت و سوی مشخص ندارد. در مراحل بعدی که فرایند قضاوت شروع می شود، جلسله ها دارای جهت مشخص می شوند.
پس از توافق گروه با ساختار سلسله مراتبی، باید ماتریس های مقایسه زوجی در هر سطح ایجاد شوند. برای تلفیق نظرات تصمیم گیرندگان در تصمیم گیری گروهی می توان به یکی از روشهای زیر اقدام کرد:
قضاوت با اتفاق آراء
ساده ترین راه برای تصمیم گیری گروهی، برگزاری جلسه مشترک به منظور همگرایی رساندن نظرها در ارائه یک ماتریس مقایسه زوجی می باشد. به عبارت دیگر، در این حالت گروه باید در مورد هر عضو ماتریس به اتفاق آراء برسند. برای تکمیل هر ماتریس مقایسه زوجی n بعدی n*n-1/2 مقایسه زوجی لازم خواهد بود. بدیهی هست که توافق بین شرکت کنندگان مشکل است و از طرف دیگر چنانچه سلسله مراتبی بزرگ باشد، عملیات بسیار خسته کننده و وقت گیر خواهد بود. این روش عملاً به بی خاصیت شدن مقایسه های انجام شده و یا تحت تاثیر قرار گرفتن نظر افراد نسبت به نظر یک فرد پر نفوذ می انجامد.
تلفیق نظرات فردی
در این روش هر یک از افراد تصمیم گیرنده مقدار دلخواه خود را برای هر عضو ماتریس اعلام و سپس با استفاده از ماتریس های منفرد، ماتریس تصمیم گیری گروهی تشکیل می شود. درایه های این ماتریس، با استفاده از میانگین هندسی وزن دار درایههای ماتریسهای منفرد به دست می آیند. اکزل و ساعتی (1983) نشان دادند که میانگین هندسی بهترین روش برای تلفیق قضاوتها در روش تحلیل سلسله مراتبی گروهی است.
مراحل روش AHP گروهی (Group AHP)
گام اول: تشکیل مدل سلسله مراتبی
در گام اول مدل سلسله مراتبی را تشکیل می دهیم. سلسله مراتب تصميم درختي است که با توجه به مساله تحت بررسي داراي سطوح متعدد است. اختصاصا سطح اول هر درخت بيان کننده هدف تصميم گيري است. سطح آخر هر درخت نيز بيان کننده گزينه هايي است که با همديگر مقايسه مي شوند و براي انتخاب در رقابت با همديگر هستند. ديگر سطوح (مياني) نشان دهنده فاکتورهايي است که ملاک مقايسه گزينه ها هستند؛در این گام باید معیارها، زیرمعیارها و گزینه ها مشخص شوند. سپس سطوح آنها را توسط مدل AHP رسم می کنیم.
گام دوم: تشکیل جداول مقایسات زوجی و محاسبه نرخ ناسازگاری
در این گام جداول مقایسه زوجی را تشکیل داده و در اختیار خبرگان قرار می دهیم. جدول هاي مقايسه اي بر اساس درخت سلسله مراتب از پايين به بالا تهيه مي شوند؛ به عبارت ديگر گزينه هاي رقيب در سطح 1 بايد به واسطه هر يک از فاکتورها در سطح 2 مورد مقايسه دو به دو قرار گيرند. مقايسه دو به دو با استفاده از مقياسي که از ترجيح يکسان تا بي اندازه مرجع، طراحي شده است انجام مي گيرد. تجربه نشان داده است که استفاده از 1 تا 9 تصميم گيرنده را قادر مي سازد تا مقايسات را به گونه اي مطلوب انجام دهد.
سپس نرخ ناسازگاری ماتریس های تکمیل شده را بدست می آوریم. نرخ سازگاري مکانيزمي است که سازگاري مقايسات را مشخص مي کند. اين مکانيزم نشان مي دهد که تا چه اندازه ميتوان به اولويت هاي حاصل از اعضاي گروه و يا اولويت هاي جدول هاي ترکيبي اعتماد کرد. این نرخ اگر کوچکتر از 0.1 بود ماتریس مورد قبول می باشد و اگر بزرگتر از 0.1 بود نسبت به اصلاح آن اقدام می کنیم. براي مقايسه نرخ سازگاري، تحقيقات متعددي صورت گرفته است که بهترين روش آن استفاده از بردارهاي ويژه است.
گام سوم: تشکیل ماتریس تصمیم ادغام شده
در این گام با استفاده از روش میانگین هندسی نسبت به ادغام ماتریس های مقایسات زوجی اقدام می کنیم.
گام چهارم: محاسبه وزن نسبی معیارها و گزینه ها
در این گام وزن جداول مقایسات زوجی ادغام شده را از روش هایی همچون روش های زیر می توان محاسبه نمود:
- روش حداقل مربعات
- روش حداقل مربعات لگاریتمی
- روش بردار ویژه
- روشهای تقریبی (مجموع سطری، مجموع ستونی، میانگین حسابی، میانگین هندسی)
که در این تحقیق، وزن از روش میانگین حسابی محاسبه می شود.
گام پنجم: محاسبه وزن نهایی گزینه ها و رتبه بندی گزینه ها
وزن نهایی هر گزینه در یک فرایند سلسله مراتبی، از مجموع حاصلضرب وزن هر معیار در امتیاز گزینه مورد نظر به دست می آید.
دوستان عزیز فایل WORD و پاورپوینت روش AHP گروهی از طریق لینک زیر قابل تهیه می باشد بعد از پرداخت لینک دانلود نماش داده می شود. فایل ورد شامل 40 صفحه و فایل پاورپوینت آن شامل 50 اسلاید است. تمامی مراحل گام به گام با مثال بیان شده است. همچنین در ویدیوی انتهای این پست نیز توضیحات فایل ها آورده شده است.
در ویدیوی زیر توضیحاتی در مورد این فایل داده شده است.