مقدمه
تصمیم گیری چند معیاره از فنون مدیریتی است که در رشته های مهندسی و انسانی مورد استفاده قرار می گیرد و روز به روز جایگاه خود را در بین دیگر رشته ها باز می کند. وقتی صحبت از تصمیم گیری می شود به این معنا است که در یک انتخاب چندین راه وجود دارد و ما باید یک راه را انتخاب کنید و انتخاب آن راه به سادگی امکان ندارد اینجاست که فنون تصمیم گیری چند معیاره به کمک ما خواهد آمد. در تصمیم گیری چند معیاره ما با عبارتهایی چون معیار (Criteria) و گزینه (Alternative) در رابطه هستیم. فرض کنید در یک کارخانه هدف خرید یک دستگاه جدید هست. حال معیارهایی برای خرید دستگاه وجود دارد از جمله قیمت دستگاه، گارانتی، کشور ساخت و… که به این موارد Criteria گفته می شود و چندین دستگاه نامزد که قصد داریم یکی را خرید کنیم Alternative نامیده می شود. حال اگر تعداد معیارها و گزینه ها کم باشد انتخاب راحت است اما فرض کنید 10 معیار و 20 گزینه دارید دیگر انتخاب شاید به صورت شهودی راحت نباشد. اینجاست که باید از تکنیک های تصمیم گیری چند معیاره استفاده نمود. یکی از این تکنیک ها روش تاپسیس (TOPSIS) است. هدف این روش رتبه بندی و انتخاب Alternative ها بر اساس یکسری معیار است.
در روش تاپسیس کلاسیک (شباهت به گزینه ایده آل کلاسیک)، برای تعیین وزن معیارها و رتبه بندی گزینه ها از مقادیر دقیق و معین استفاده می شود. در بسیاری از مواقع تفکرات انسان با عدم قطعیت همراه است و این عدم قطعیت در تصمیم گیری تأثیرگذار است. در این شرایط از روش های تصمیم گیری فازی استفاده شود که روش تاپسیس فازی (شباهت به گزینه ایده آل فازی) یکی از این روشهاست. این روش اولین بار در سال 1992 توسط چن و هوانگ استفاده شد. در این حالت عناصر ماتریس تصمیم گیری یا وزن معیارها و یا هر دو توسط متغیرهای کلامی که توسط اعداد فازی ارائه شده اند، ارزیابی شده و بدین ترتیب بر مشکلات روش شباهت به گزینه ایده آل کلاسیک غلبه شده است. تفاوت مدل های مختلف این روش در نوع عدد فازی استفاده شده، روش نرمالیزه کردن و روش رتبه بندی است.
قضــاوت معمــولاً ذهنــی، غیرقطعــی یــا مــبهم اســت. از طرفی عــدم قطعیــت توسط احتمـــال و آمـــار کنتـــرل مـــی شـــود. از آنجـــایی کـــه کلمــات دقــت کمتــري از اعــداد دارنــد، مفهــوم طیف های زبـانی بـه صـورت تقریبـی پدیـده هـا را مشـخص و بیـان مـی کننـد. بـه منظـور رفـع ابهـام، گنگـی و ذهنـی بـودن قضـاوت و نظــر انســان در فرآینــد تصــمیم گیــري، منطــق فــازي بــراي بیان متغیـر هـاي زبـانی ایجاد شده اسـت. لطفـی زاده و بلمـن اولـین محققـانی بودنـد کـه مسـاله تصـمیم گیـري را بــا باستفاده از مجموعــه هــاي فــازي بررســی کردنــد و AHP فازی را بــه وجــود آوردنــد . تصـمیم گیـري چنـد معیـاره فـازي روش هـاي متعـددي بـراي حـل تاپسـیس فـازي ارائـه کـرده اسـت.
نرم افزار تاپسیس فازی
در این پست به آموزش نرم افزار تاپسیس فازی (fuzzy topsis) خواهیم پرداخت. روش تاپسیس فازی از روشهای تصمیم گیری چند معیاره است که هدف آن رتبه بندی گزینه ها بر اساس تعدادی معیار یا شاخص است. نرم افزار تاپسیس فازی نیز تمام مراحل این روش را به صورت خودکار انجام داده و خروجی نهایی را در نرم افزار اکسل نمایش می دهد. یعنی برای مساله خود تنها کافیست که ماتریس تصمیم اولیه را وارد کنید سپس دکمه اجرا را بزنید تمام خروجی ها در اکسل قرار خواهند گرفت. در لینک زیر علاوه بر این نرم افزار، فیلم آموزش تئوری تاپسیس فازی نیز قرار داده شده است تا دوستان عزیز با گام های آن آشنا شوند و بتوانند به صورت دستی نیز محاسبات را پیش ببرند.
مراحل اجرای نرم افزار تاپسیس فازی
بعد از تهیه این نرم افزار از لینک زیر، در فایل اکسل همراه فایل، ماتریس تصمیم اولیه خود را وارد کنید وزن معیارها و نیز نوع معیارها (از نظر مثبت و منفی) را وارد کنید سپس یک فایل با پسوند p وجود دارد آن را با نرم افزار متلب باز کنید (این نرم افزار در قالب متلب نوشته شده است اما نیاز به یادگیری متلب برای شما ندارد) فقط کافیست فایل نرم افزار را با متلب باز کنید و سپس گزینه Run را کلیک کنید. نرم افزار به صورت خودکار اطلاعات را از فایل اکسل همراه میخواند و محاسبات را انجام داده و در خروجی اکسل چاپ می کند. چنانچه نیازمند مشاوره دارید با ما تماس بگیرید.
ماتریس تصمیم روش تاپسیس فازی شامل ماتریس معیار-گزینه است یعنی سطرها گزینه وستون ها معیار یا زیرمعیار. همچنین باید وزن معیارها از روشهای دیگری نظیر آنتروپی شانون یا AHP یا روش BWM محاسبه شود و به روش تاپسیس داده شود.
جهت ورود به صفحه نرم افزار تاپسیس فازی اینجا را کلیک کنید
مطالب مشابه و مرتبط