توجه: دوستان عزیز فیلم آموزش روش دلفی به همراه پیاده سازی در اکسل و Spss در لینک زیر قرار داده شده است. در این آموزش به توضیح روش دلفی چند مرحله ای و بررسی پایایی پرسشنامه و ضریب هماهنگی کندال نیز پرداخته شده است.
در ویدیوی زیر نیز مختصر توضیحاتی در رابطه با آموزش اصلی آورده شده است
روش دلفی
تکنیک دلفی یک فرآیند قوی مبتنی بر ساختار ارتباط گروهی است. این روش برای اولین بار توسط دالکلی و هلمرده در سال ۱۹۵۰ برای موسسه راند ارائه شد. این روش در مواردی که دانشی ناکامل و نامطمئن در دسترس باشد و یا محدودیت هایی از لحاظ کاربرد قوانین، فرمولها و مدل های ریاضی مشاهده شود، مورد استفاده قرار می گیرد. بدین منظور نظرها و قضاوتهای افراد در یک حیطه معین جمع آوری می شوند. به عبارت دیگر قضاوت به متخصصان آن امر سپرده می شود.
عنوان دلفی برگرفته از نام معبدی معروف در شهر دلف یونان باستان است که در آن معبد، کاهنان یونانی مردم شهر را از وقایع و حوادث آینده مطلع می ساختند، امری که هم اکنون متخصصان مطالعه آینده انجام میدهند.
روش دلفی عمدتا با هدف کشف ایده های خلاقانه و قابل اطمینان و یا تهیه اطلاعاتی مناسب به منظور تصمیم گیری مورد استفاده قرار می گیرد. این روش به منظور بررسی نگرشها و قضاوت های افراد و گروه های متخصص و نیز ایجاد هماهنگی بین دیدگاهها، به نظرسنجی از افراد می پردازد. این نظرسنجی ها با استفاده از پرسشنامه و بدون الزام افراد به حضور در محلی معین، طی چندین مرحله انجام میشود. در پایان جمع بندی، ارزش گذاری و تحلیل مجموعه دیدگاه ها و نظرهای افراد، مبنای هدف گذاری، تدوین برنامه و یا تصمیم گیری قرار می گیرد.
ایده اصلی در طراحی فرآیند روش دلفی این است که پاسخ دهندگان بتوانند بدون تحت تأثیر قرار گرفتن افراد معتبر و مشهور و افرادی که قدرت سخن وری خوبی در جلسات دارند، دیدگاه هایشان را بیان کنند. در این روش، با حذف تأثیر توان سخن وری افراد، همه نظرات و عقاید جمع آوری و پس از تحلیل به اعضای پرسش شونده برگردانده میشوند. بدین ترتیب، گمنامی و بازخورد نظرات دو عنصر ضروری در روش دلفی می باشند. یکی از مزایای این روش این است که کارشناسان و متخصصان زمانی که به علت دلایلی قانع کننده به اشتباه بودن نظر خود پی بردند، بدون از دست دادن وجهه و اعتبارشان، می توانند در نظرات خود تجدیدنظر نمایند.
روش دلفی راهکاری برای ایجاد یک فرآیند ارتباط گروهی است، به طوری که این فرآیند به گروهی که شامل اجزای جداگانه و مستقل است، اجازه میدهد که در حل مسائل پیچیده شرکت کنند. در روش دلفی پرسشگری در دو دور یا بیشتر انجام میشود و در هر دور از نتایج به دست آمده از دور یا دورهای قبل استفاده میشود. بنابراین، از دور دوم، متخصصان و کارشناسان تحت تأثیر نظریات و عقاید هم ترازان خود و نتایج به دست آمده از دور قبل به سوالات پاسخ میدهند.
زمانی که بنا باشد درباره اتفاق نظر یک جمع صاحب نظر در یک موضوع خاص به بررسی پرداخته شود، از روش دلفی استفاده می شود. این روش، فرآیندی ساختاریافته برای جمع آوری و طبقه بندی دانش موجود در نزد گروهی از کارشناسان و خبرگان است که از طریق مصاحبه و توزیع پرسشنامه هایی در بین افراد و بازخورد کنترل شده پاسخ ها و نظرهای دریافتی صورت می گیرد. به اعتقاد هلمر(1997)، دلفی ابزار ارتباطی سودمندی بین گروهی از خبرگان است که فرموله کردن آراء اعضای گروه را تسهیل می کند. سو و سندفورد(2007) در مقاله خود راجع به روش دلفی، ضمن جمعآوری نظر صاحب نظران در مورد فرآیند استفاده از این روش، آن را در سه یا چهار مرحله عملی میدانند. در مرحله اول، فرآیند دلفی با یک پرسشنامه یا مصاحبه باز شروع می شود. در این مصاحبه باز، مبانی اساسی مستخرج از مرور ادبیات در موضوع مورد نظر، مورد توجه قرار میگیرد. بعد از جمع آوری پاسخ ها، پژوهشگر باید بر اساس اطلاعات دریافتی از این مرحله، پرسشنامه بسته ای تهیه کند. در مرحله دوم، هر شرکت کننده در این روش، پرسشنامه بسته ای دریافت می کند که در آن نکات اساسی خلاصه شده از مرحله اول آمده است. در این مرحله، شرکت کنندگان باید به اولویت بندی و درجه بندی ابعاد موضوع مورد بحث، بپردازند. در پایان مرحله دوم نکات مورد عدم توافق خبرگان، معلوم خواهد شد. در این مرحله، اجماع، شروع به شکل گیری می کند و می توان پاسخ های شرکت کنندگان را برای هم منتشر نمود. در مرحله سوم هر یک از اعضای پانل، دوباره پرسشنامه ای دریافت خواهند نمود که در آن خالصه نکات مرحله قبل آمده است. در این مرحله، از آنان خواسته می شود در داوری خود در باب موضوعات طرح شده تجدیدنظر کنند یا دلیل خود را در مورد موارد عدم اجماع بیان نمایند. این مرحله به اعضای پانل فرصت میدهد که اطالعات و داوری خود را در موضوعات مورد بحث، به روشنی تبیین نمایند. هر چند نسبت به مرحله قبل اندکی از افزایش اجماع انتظار می رود. آخرین مرحله، لیستی از موارد اجماع و موارد عدم ، در اختیار اعضای پانل قرار می گیرد. این مرحله، آخرین فرصت برای اعضای پانل به منظور تجدید دیدگاه و داوری آنها محسوب می شود. تعداد دفعات تکرار و مراحل در روش دلفی بسته به میزان و درجه توافق اعضا، می تواند از سه تا پنج مرحله باشد.
نظر وچ اسلر یک روش دلفی استاندارد، روش تحقیقی است که توسط یک گروه ناظر اداره می شود و در چندین دور توسط یک گروه متخصص که برای یکدیگر ناشناس هستند، اجرا می شود و هدف آن اجماع نظر در رابطه با یک موضوع است. بعد از هر دور، نتایج به دست امده بر اساس آمارگیری از قضاوت گروه، محاسبه شده و در دورهای بعدی از آنها استفاده می شود و نتایج در اختیار گروه قرار می گیرد. پایه و اساس روش دلفی بر این است که نظرات متخصصان هر حوزه علمی در مورد پیش بینی آینده صائب ترین نظرات هستند. بنابراین اعتبار روش دلفی نه به تعداد شرکت کنندگان در تحقیق که به اعتبار علمی متخصصان شرکت کننده در پژوهش بستگی دارد. شرکت کنندگان در تحقیق دلفی از ۵ تا ۲۰ نفر را شامل می شوند. حداقل تعداد شرکت کنندگان بستگی به چگونگی طراحی روش تحقیق دارد. روش دلفي در عمل، يك سري پرسشنامه ها يا دوره هاي متوالي همراه بازخورهاي كنترل شده اي است كه تلاش دارد به اتفاق نظر ميان يك گروه از افراد متخصص درباره يك موضوع خاص دست پيدا كند.
این تکنیک همچنین می تواند با روشهایی چون روش AHP و یا AHP فازی نیز ترکیب شده یعنی ابتدا با استفاده از روش دلفی عوامل استخراج و غربالگری شده و سپس توسط روش های فوق عوامل وزن دهی شوند. همچنین پیاده سازی این روش در محیط فازی نیز باعث غلبه بر عدم قطعیت های مساله می شود که به عبارتی به آن روش دلفی فازی گفته می شود.
مراحل روش دلفی
۱) تشکیل تیم اجرا و نظارت بر انجام دلفی
۲) انتخاب یک یا چند هيأت برای شرکت در فعالیتها. اعضاء این هیأت ها معمولا متخصصان و خبرگان حوزه تحقیق هستند.
3) راه اندازی فعالیتهای تنظیم پرسش نامه برای دور اول
۴) بررسی پرسشنامه از نظر نوشتاری (رفع ابهامات استنباطی و…)
۵) ارسال اولین پرسشنامه به اعضاء هیأتها
۶) تجزیه و تحلیل پاسخهای رسیده در دور اول
۷) آماده کردن پرسش نامه دور دوم (با بازنگری های مورد نیاز)
۸) ارسال پرسش نامه دور دوم برای اعضاء هیأتها
۹) تجزیه و تحلیل پاسخ های رسیده در دور دوم (مراحل ۷ الی ۹ تا حصول پایداری در پاسخهای دریافتی ادامه می یابد)
۱۰) آماده سازی گزارش توسط تیم تحلیل گر
مهم ترین نکته در این فرآیند، درک هدف های به کارگیری روش دلفی از طرف شرکت کنندگان است. در صورت عدم درک صحیح، با پاسخهایی نامرتبط از سوی شرکت کنندگان مواجه خواهیم بود. پاسخ دهندگان باید از معلومات کافی در حوزه مربوطه برخوردار بوده و با ادبیات موضوعی مقوله مورد بحث آشنایی داشته باشند.
مزایای روش دلفی
دلفي روشي ارزان، چندكاره، عيني، بدون تهديد و آسـان بـراي شناسايي و فهميدن است و با استفاده گسترده از نظرات، اجماع قوي و مسـتحكم از نظـرات، بخصـوص در مـوارد عـدم وضوح و كمبود شواهد تجربي، ارائه مي دهد بـا آن كـه هزينه و زمان مورد نياز براي دلفي با توجه به هـدف، ابـزار و تعداد شركت كنندگان است، ولي در بعضي منـابع هزينـه بـردار ذكر گرديده اسـت. انعطـاف پـذيري زيـاد رويكـرد، كـاربرد در ديسيپلين هاي مختلف، بكارگيري رويكردهاي ارتبـاطي مختلـف و امكـان اسـتفاده در سـطح جغرافيـايي وسـيع، عـدم نيـاز بـه آموزش مصاحبه گران، گمنامي، ارائه بحث هاي باز،شناسـايي و فهم زيربناي موضوع از مزاياي ديگر دلفـي اسـت.
۱) ایجاد سریع وفاق
۲) عدم محدودیت جغرافیایی برای شرکت کنندگان
۳) قابلیت پوشش دادن طیف وسیع از کارشناسان
۴) جلوگیری از غلبه تفکر گروه گرایانه و سکوت گرایی اقلیت
۵) ایجاد ایده های خلاقانه
۶) قدرت پیش بینی موضوع های تک بعدی پیچیده
یکی از دلایل اصلی محبوبیت مورد استفاده در تکنیک دلفی این است که تعداد زیادی از افراد در نقاط مختلف و حوزه های تخصص می توانند به صورت ناشناس گنجانده شوند ، بنابراین از تسلط بر روند اجماع توسط یک یا چند خبره جلوگیری می شود.
معایب روش دلفی
از مهمترين محدوديت هاي اين تكنيك، نيازمندي به تلاش و كار زياد، سير آهسته و وقت گير بودن آن است. از نظـر روش شناسي نيز داراي نقيصه مهمي بوده كه ممكن است عملاً آن را بي اعتبار سازد، چنان كه دلفي در اصل كوشش نموده تا با نزديـك كـردن مصـنوعي عقايـد متخصصـان بـه يكـديگر از توزيع آماري اطراف ميانه استفاده نمايد. به عبارتي ممكـن است اجماع ظاهري يا فشار براي هم نوايي با رتبه بنـدي رخ دهـد و يـا بـازخورد توافقـات گـروه بـر نظـرات پانليسـت هـا تـأثير بگذارد.
همچنين تكنيك دلفي تنها مرحله آغازيني است كه صـرفاً بـراي كسب اجمـاع مـي كوشـد و ايـن اجمـاع ضـرورتاً دقيـق تـرين نظـر نيست و ممكـن اسـت نتيجـه، شناسـايي يكسـري عبـارات عمومي بجاي عناوين خاص اطلاعاتي باشد. چرا كه در دلفي فرض، برابري شركت كنندگان از دانش و تجربه اسـت، اما در عمل اين فرض ممكن است صـحيح نباشـد.
۱) وابستگی میزان موفقیت این روش به سطح کیفی اعضاء و شرکت کنندگان
۲) تحمیل پیش فرض ها و یا نظرات شخصی نظارت کنندگان
۳) در نظر نگرفتن نکات مورد اختلاف در پاسخ های دریافتی و عدم انجام بررسی کافی بر روی این موضوع
۴) اصولا ممکن است بعضی از صاحبان تخصص، پیش بینی کنندگانی قوی نباشند. یک کارشناس با تمایل به مراجعه به تخصص های شخصی، ممکن است پیش بینی های خود را در چارچوب قالبهایی خاص انجام دهد که شاید بهترین پیش بینی ها نباشند
۵) قالب بندی پرسشنامه ممکن است برای برخی از شرکت کنندگان مناسب نباشد
۶) پاسخها ممکن است با امید به این که در دور بعدی منجر به تمایل به سمتی خاص شوند، توسط مجریان دست کاری شوند.
7) سردرگمی ، اختلاف نظر و عدم اطمینان در مورد پارامترهای تکنیک دلفی مانند تعریف اجماع گروهی ، انواع تکنیک دلفی ، انتخاب خبره، تعداد راند و گزارش روش و نتایج وجود دارد.
نقاط قوت روش دلفی:
- انعطافپذیر بودن روش.
- صرفه جویی در هزینه ها.
- خلاقیت افراد شرکت کننده به دلیل ناشناس بودن آنها.
- روش دلفی علی رغم محدودیت های زمانی و مکانی امکان ارتباطات در قالب یک گروه را ممکن می سازد.
- کاهش تاثیر پذیری افراد از ایده یکدیگر.
نقاط ضعف روش دلفی:
- پیروی نکردن از استاندارد توافق شده حتی در انتخاب اعضا
- اینکه نمیتوان نتایج دلفی را تعمیم داد
- نیاز این روش به افراد متعهد و عدم کنار گیری مشارکت کنندگان.
- ایده ها ممکن است عمق و غنایی که ایده های حاصل از روش های رودررو دارند را نداشته باشند.
گام های روش دلفی
در روش دلفی اولین گام این هست که افراد متخصص در زمینه مورد نظر مشخص شوند گزينش اعضاي واجد شرايط براي پانل دلفي از مهم ترين مراحل اين روش به حساب مي آيد؛ زيرا اعتبار نتايج كار بستگي به شايستگي و تخصص این افراد دارد این افراد در دلفی بر اساس روش نمونه گیری غیر احتمالی تعیین میشوند یکی از روشهای مورد استفاده در این نوع نمونه گیری، هدفمند یا قضاوتی است یعنی اینکه فرد باید دنبال افرادی بگردد که با موضوع مساله آشنایی دارند. اعداد افراد خبره نیز از موارد بسیار مهم است که در روش دلفی باید مورد توجه قرار گیرد که در مقالات مختلف و معتبر به تعداد بین 10 تا 20 نفر اشاره کرده است. تعداد راندهای دلفی نیز در پژوهشها متفاوت می باشد با این حال مقالات و پژوهش ها تعداد 3 راند را برای دلفی مناسب دانسته اند. در تمامی مراحل تکنیک دلفی میزان اهمیت عوامل در قالب طیف لیکرت (تاثیر بسیار کم: 1)، (تاثیر کم: 2)، (تاثیر متوسط: 3)، (تاثیر زیاد: 4) و (تاثیر بسیار زیاد: 5) صورت می گیرد.
در شکل زیر گام های روش دلفی در سه راند آورده شده است.
نمونه پرسشنامه روش دلفی
در روش دلفی چون هدف اخذ نظرات خبرگان می باشد بنابراین نیازمند پرسشنامه می باشد پرسشنامه این روش در واقع به این مبحث می پردازد که از هر خبره خواسته می شود بر اساس طیف لیکرت به هر شاخص امتیاز داده شود. همچینین در انتها پرسشنامه از خبرگان خواسته می شود اگر علاوه بر معیارهای پژوهش معیارهای دیگری مد نظر دارند بیان کنند. این مدل پرسشنامه معمولا در چند راند بین افراد پخش می شود.
دلفی در مقابل دلفی اصلاح شده
شرکت کنندگان در دلفی بطور جداگانه و از طریق دو یا چند دور انجام می شوند. پس از هر دور ، نتایج به گروه گزارش می شود. برگزاری جلسات فیزیکی با یکی از قوانین اساسی روش دلفی مغایرت دارد ، که اجتناب از موقعیت هایی است که ممکن است به یکی از اعضای هیئت مدیره اجازه دهد بر روند وفاق یا اجماع مسلط شود. در مقابل ، عدم حضور در جلسه ممكن است روش دلفی را از مزایای ارتباط چهره به چهره اطلاعات ، مانند روشن شدن دلایل اختلافات محروم كند. به عنوان مثال ، سایر روشهای رسمی اجماع مانند تکنیک گروه اسمی و روش اختصاصی Rand UCLA از یک جلسه بسیار ساختار یافته برای جمع آوری اطلاعات از متخصصان مربوطه استفاده می کنند. بنابراین ، در جلسه روش اختصاصی Rand UCLA ، هیچ نشانه ای بین راندها دور انداخته نمی شود و به تبع آن ، هیچ اطلاعات بالقوه ای از بین نمی رود. در روش گروه اسمی ، این جلسه شامل رتبه بندی ، بحث و در نهایت رتبه بندی مجدد یک سری موارد است. جلسه پانل در پایان مراحل دلفی هنگامی که دستیابی به اجماع دشوار است ، ممکن است مفید باشد. بهترین استراتژی یک جلسه فیزیکی در پایان آخرین راند برای تبادل نظر و رفع ابهامات است.
با این حال ، این نشست باید به خوبی ساختار یافته باشد و باید در شرایط مطلوب (محیط خوب و محیط عمومی) با یک مدیر یا میانجی برگزار شود تا از نفوذ شخصیت های غالب برخوردار باشد.
مطالعات در مورد روش های مربوط به تعامل چهره به چهره نشان می دهد که نحوه تشکیل و سازماندهی یک جلسه بر تعامل گروه تأثیر می گذارد و بر نحوه تولید نتایج گروه تأثیر می گذارد.
توجه: دوستان عزیز فیلم آموزش روش دلفی به همراه پیاده سازی در اکسل و Spss در لینک زیر قرار داده شده است. در این آموزش به توضیح روش دلفی چند مرحله ای و بررسی پایایی پرسشنامه و ضریب هماهنگی کندال نیز پرداخته شده است.
دوستان عزیز چنانچه تمایل به مشاوره و یا انجام پروژه خود با این روش را دارید با ما تماس بگیرید (کمترین هزینه و بالاترین کیفیت ) —> تماس: 09338859181
باسلام
ضمن تشكر از مطالب آموزشي سايتتون ، در آموزش اشاره فرموده ايد كه براي ورود به راند دوم دلفي معيارهايي كه ميانگين كمتر از 3 دارند حذف مي شوند ( بر اساس طيف ) پس محاسبه ميانگين كاربردي خواهد بود ،مي خواستم از خدمتتون سوال كنم دليل محاسبه انحراف معيار در هر راند چيه ؟( چون ظاهرا كاربردي نداره؟!)
ديگه اينكه مقاله بيس اي كه از روي آن آموزش دلفي رو تهيه فرموديد رو لطفا به اشتراك بذارين .
ممنون
سلام. انحراف معیار یکی از مواردی است که در بحث رسیدن به توافق مورد بررسی قرار می گیرد هنگامی که انحراف معیار از یک کمتر باشد یعنی داده ها نزدیک به هم می باشند.
رفرنس در پکیج آورده شده است.
با تشکر از سایت خوبتان. آموزش روش دلفی را دیدم بسیار کاربردی بود واقعا مطالبی رو گفته بودید که در هیچ سایتی ندیده بودم.
سلام مهندس آیا در کتابی از روش دلفی استفاده کرده است؟؟ چون کتاب های تصمیم گیری چند معیاره صحبتی از این روش نکرده اند؟؟ آیا این روش اعتبار جهانی دارد؟
بنده کتاب مطالعه نکردم ولی در مقالات فارسی هست
سلام
آیا باید از اعداد 1 تا 10 استفاده کرد و یا حتماٌ باید از کم متوسط زیاد استفاده کرد؟
لطفاٌ پاسخ را به ایمیلم ارسال نمایید با تشکر.
سلام. خیر هر طیفی میشه استفاده کرد. عرفش طیف 1 تا 5 یا 1 تا 9 در مقالات استفاده میشه.
سلام منبع نداره؟
روش دلفی در مقالات فارسی معتبر تقریبا به همین صورت است. البته باید گفت که روش دلفی یک تکنیک قانون مندی نیست که همه مقالات به یک شیوه استفاده کنند.