توجه: دوستان عزیز فیلم آموزش روش دلفی فازی به همراه ارائه نرم افزار تخصصی در لینک زیر قرار گرفته شده است. که توضیحات بیشتر در همین لینک قرار داده شده. در این آموزش روش دلفی فازی تک مرحله ای و چند مرحله ای نیز به صورت کامل بیان شده است.
تکنیک دلفی
تکنیک دلفی یک فرآیند قوي مبتنی بر ساختار ارتباطی گروهی است که در مواردي که دانشی ناکامل و نامطمئن در دسترس باشد با هدف دستیابی به اجماع گروهی در بین خبرگان استفاده می شود. در روش دلفی کلاسیک، نظرات خبرگان در قالب اعداد قطعی بیان می شود، در حالی که افراد خبره از شایستگی هاي ذهنی خود براي بیان نظر استفاده می کنند و این نشان دهنده احتمالی بودن عدم قطعیت حاکم بر این شرایط است. احتمالی بودن عدم قطعیت، با مجموعه هاي فازي سازگاري دارد. بنابراین، بهتر است داده ها در قالب زبان طبیعی از خبرگان اخذ و با استفاده از مجموعه هاي فازي مورد تحلیل قرار گیرند. بدین منظور، پیشنهاد ادغام روش دلفی سنتی با تئوري فازي تحت عنوان روش دلفی فازي ارائه شد. در این روش از توابع عضویت براي نشان دادن نظر خبرگان استفاده می شود. مزیت روش دلفی فازي در توجه به هر یک از نظرات و یکپارچه نمودن آنها براي دستیابی توافق گروهی است. مراحل اجرایی این روش ترکیبی از روش دلفی سنتی و تحلیل داده هاي هر مرحله با استفاده از تعاریف نظریه مجموعه هاي فازي است. به منظور فازي سازي نظرات خبرگان از اعداد فازي استفاده می شود. اعداد فازي، مجموعه هاي فازي هستند که در مواجه با عدم قطعیت در مورد یک پدیده به همراه داده هاي عددي تعریف می شود.
روش دلفی (delphi) برای نخستین بار توسط دالکی و هلمر در سال 1963 ارائه شد. این تکنیک روشی پیمایشی مبتنی بر نظرهای متخصصان است و سه خصوصیت اصلی دارد که عبارت اند از: پاسخ بی نام، تکرار و بازخورد کنترل شده و درنهایت پاسخ گروهی آماری. این تکنیک روشی نظام مند به منظور جمع آوری و هماهنگی قضاوت های آگاهانه گروهی از متخصصان درباره سؤال یا موضوعی خاصی است. در بسیاری از موقعیت های واقعی، قضاوت متخصصان نمی تواند به صورت اعداد کمّی قطعی بیان و تفسیر شود؛ به عبارت دیگر داده ها و اعداد قطعی به منظور مدل کردن سیستمهای دنیای واقعی به علت ابهام و عدم قطعیت موجود در قضاوت تصمیم گیرندگان ناکافی است. در این راستا به منظور غلبه بر این مشکل که به وسیله لطفی زاده در سال 1965 » نظریه مجموعه های فازی « ارائه شد، ابزار مناسبی برای مقابله با ابهام و عدم قطعیت موجود در فرآیند تصمیم گیری است. بنابراین در این پژوهش از روش دلفی فازی به منظور تأیید و غربالگری شاخص های شناسایی شده استفاده شده است. در روش دلفی، از آنجاییکه پیش بینی های ارائه شده توسط افراد خبره در قالب اعداد قطعی بیان می گردند و آن را از دنیای واقعی دور می سازد. و همچنین افراد خبره از توانایی های ذهنی خود برای پیش بینی استفاده می نمایند و این نشان می دهد که عدم قطعیت حاکم بر این شرایط از نوع امکانی است و نه احتمالی. امکانی بودن بودن عدم قطعیت سازگاری با مجموعه های فازی دارد.
روش دلفی به عنوان ابزاری برای پیش بینی مؤثر مورد استفاده قرار گرفته و در طیف گسترده ای از برنامه ها مورد استفاده قرار می گیرد. اینها شامل پیش بینی های فن آوری (روند) ، برنامه ریزی استراتژی ها ، جذب دانش ، برنامه ریزی سیستم های شهری ، جمع بندی و برنامه ریزی سیاست های عمومی ، تحقیقات بازار ، برنامه ریزی پروژه در مقیاس بزرگ ، توسعه محصول جدید ، طراحی سیستم ها و … می شود.
این روش ترکیبی از روش دلفی و نظریه مجموعه های فازی است که توسط ایشیکاوا و همکاران ارائه شد. گام های روش دلفی فازی عبارتند از (بوزون و همکاران، 2016):
نکته: از روش دلفی در دو حالت می توان استفاده نمود: 1-پیشی بینی 2- غربالگری؛؛ اگر هدف پیش بینی باشد عموما در چند راند انجام می شود ولی حالت غربالگری در یک راند نیز قابل انجام است.
مقایسه روش های دلفی سنتی و دلفی فازی
ويژگـي هـاي دو روش دلفي سنتي و فازي در قالب جدول زیر با هم مقايسه شده است.
معیار ارزیابی | روش دلفي سنتي | روش دلفي فازی |
تعداد مراحل مورد نياز | پس از چنـدين مرحلـه بررسـي، متخصصـان در مورد يك موضوع به اجماع مي رسند. | با يـك مرحلـه بررسـي، همـه نظـرات پوشـش داده مي شوند. |
لزوم انعطاف پذيري | خبرگـان بـراي رسـيدن بـه ميـانگين نظـرات ديگران، نظرات خود را تغييـرمـي دهنـد. در غير اين صورت، ممكن است حذف شوند. | عقايـد همـه خبرگـان محتـرم اسـت ودرجـه عضويت متفاوتي براي هر اجمـاع محتمـل در نظر گرفته مي شود. |
هزينه و زمان | نيازمند صرف زمان و هزينه بـالايي اسـت و ابهام فرايند قابل حذف نيست. | نياز به صرف زمان و هزينه بـالا نـدارد و ابهـام فرايند حذف خواهد گرديد. |
دقت پیش بینی از روش دلفی با مقایسه نتایج حاصل از 16 سال پیش و از سال 1991 ، که در آن نتایج همبستگی معنی داری گزارش شده است ، ارزیابی شده است. امروز روش دلفی به خانواده ای از تکنیک های مشابه گسترش یافته است ، که همه این ویژگی های مشترک را دارند:
(1) ناشناس بودن جزئی یا کامل متخصصان برای شرکت در گروه ها یا قلمروهای مختلف از طریق فرایند پرسشنامه های نامه پستی یا مصاحبه.
(2) نظرسنجی های تکراری (اغلب بیش از دو بار و سه تا چهار دور معمولاً استفاده می شود).
(3) بازخورد ساختاری در قالب خلاصه آماری به متخصصان برای دور بعدی.
اگرچه روش های سنتی دلفی شایستگی بسیاری را فراهم آورده است ، اما مانند بسیاری از روش های بررسی دیگر ، مشکلات ابهام و عدم اطمینان هنوز وجود دارد. مشکلات نه تنها ممکن است در سوال نظرسنجی بلکه در پاسخ نیز وجود داشته باشد. بنابراین، نظریه مجموعه فازی می تواند ابزاری مناسب باشد که به عنوان ابزاری برای مقابله با این مشکلات اتخاذ شود. روشهای دلفی فازی (FDM) توسط تعدادی از محققان مورد بررسی قرار گرفته است. مطالعه مقدماتی FDM در سال 1985 انجام شد.
مزایای روش FDM
FDM علاوه بر مزایای روش های سنتی دلفی ، می تواند مزایای زیر را ارائه دهد.
(1) این امکان را به ما می دهد تا به جای اینکه صرفاً تخمین هایی واضح مانند روش سنتی دلفی داشته باشیم ، ابهام را در رابطه با مورد پیش بینی و محتوای اطلاعاتی پاسخ دهندگان پردازش کنیم.
(2) ویژگی های فردی متخصصان به دلیل پیش بینی های فازی مورد استفاده روشن و در نتیجه حفظ می شود.
گام های روش دلفی فازی
1- شناسایی شاخص های پژوهش با استفاده از مرور جامع مبانی نظری پژوهش
2- جمع آوری نظرهای متخصصان تصمیم گیرنده: در این گام بعد از شناسایی معیارهای زنجیره تامین، گروه تصمیم گیری متشکل از خبرگان مرتبط با موضوع پژوهش تشکیل شده و پرسشنامه ها به منظور تعیین مرتبط بودن شاخص های شناسایی شده با موضوع اصلی پژوهش و غربالگری برای آن ها ارسال می شود که در آن متغیرهای زبانی جدول 1 ، برای بیان اهمیت هر شاخص به کار می روند. در این پژوهش از اعداد فازی مثلثی استفاده شده است.
3- تایید و غربالگری شاخص ها: این کار از طریق مقایسه مقدار ارزش اکتسابی هر شاخص با مقدار آستانه صورت می پذیرد. مقدار آستانه از چند طریق محاسبه می شود که اصولا مقدار 0.7 به عنوان مقدار آستانه در نظر گرفته شده است. برای این کار ابتدا باید مقادیر فازی مثلثی نظرهای خبرگان محاسبه شده سپس برای محاسبه میانگین نظرات n پاسخ دهنده، میانگین فازی آن ها محاسبه شود. محاسبه عدد فازی برای هر یک از شاخص ها با استفاده از روابط زیر صورت می گیرد.
نکته: در بسیاری از پژوهش ها مقدار آستانه از میانگین کل اعداد فازی نیز محاسبه می شود.
در روابط بالا اندیس i به فرد خبره و اندیس j به شاخص تصمیم گیری اشاره دارد. همچنین مقدار دیفازی شده میانگین عدد فازی از رابطه زیر بدست می آید.
4- مرحله اجماع و اتمام دلفی فازی: منظور از اجماع به این معنا است که پاسخ دهندگان به یک تصمیم گیری کلی در مورد عوامل رسیده باشند. و مرحله ای که دیگر بعد از آن اتفاق خاصی در معیارها رخ ندهد.
شکل فوق نمودار شماتیک آستانه روش دلفی فازی را نشان می دهد.
الگوریتم کلی دلفی فازی به صورت زیر است:
دلفی فازی چند مرحله ای و تک مرحله ای
تکنیک دلفی فازی در بسیاری از موارد در تک مرجله انجام می شود که هدف آن غربالگری شاخص های پژوهش است. در مواردی که هدف شناسایی عوامل جدید باشد معمولا دلفی فازی چند مرحله ای صورت میگیرد. به این صورت که ابتدا با استفاده از مرور ادبیات و پیشینه پژوهش تعداد از عوامل را استخراج میکنیم و سپس توسط یک پرسشنامه نیمه ساختمند پاسخ دهندگان درخواست می شود که بر اساس یک طیف (معمولا پنج تایی که در جدول 1 آورده شده است) اهمیت شاخص ها را مشخص نمایند در انتهای پرسشنامه نیز یک سوال باز نوشته می شود و از پاسخ دهندگان خواسته می شود که علاوه بر شاخص های مذکور اگر معیار دیگری در نظر دارند که با هدف تحقیق در ارتباط است بیان کنند. بعد از جمع آوری داده ها و تجزیه و تحلیل، پرسشنامه دوم نیز دوباره با همان شاخص ها در اختیار خبرگان قرار می گیرد و همانند قبل اهمیت شاخص ها تعیین می شود این فرایند تا زمان اجماع نظرات ادامه می یابد و معمولا در راند آخر که اجماع صورت گرفت عملیات غربالگری و حذف شاخص های کم اهمیت صورت می گیرد. در جدول زیر مقایسه بین دلفی فازی چند مرحله ای و تک مرحله ای آورده شده است:
پایایی و روایی پرسشنامه دلفی
کنترل روایی و پایایی دلفی کار آسانی نیست (چاس و برایان، 1998). جمع آوری داده ها و عوامل در تکنیک دلفی به صورت کیفی است بنابراین پایایی و روایی آنها با روشهای مرسوم در متدهای کمی قابل محاسبه نیست. از این رو از روشهای کیفی استفاده می شود. در پژوهش کیفی کسب روایی با کسب پایایی نیز همراه است. استراتژی های ممیزی پژوهش، پایایی و روایی را در اختیار ما قرار می دهند که عبارت اند از (دانایی فر و مظفری، 1387):
1- حساسیت پژوهشگر: به معنای وجود خالقیت، حساسیت، تحلیل مستمر، تبحر و انعطاف پذیری پژوهشگر در فرایند انجام پژوهش.
2- انسجام روش شناسی: به معنای همسویی بین سؤال و عناصر شیوه پژوهش؛ در نتیجه فرایند پژوهش به صورت رفت و برگشتی و با بازخوانی و تحلیل مستمر انجام می گیرد.
3- کفایت نمونه گیری: به جای رجوع به افراد مختلف که ممکن است اطلاعات لازم پژوهشگر را نداشته باشند، به کارشناسان مراجعه میشود؛ بنابراین نمونه گیری به صورت تعمدی و انتخاب شده رخ می دهد. رجوع به کارشناسان تا جایی ادامه می یابد که پژوهشگر به اشباع نظری (اجماع) دست یابد و به این نتیجه برسد که دیگر چیز جدیدی کشف نخواهد شد.
4- گردآوری و تحلیل همزمان داده ها
5- اندیشیدن تئوریک: طی انجام پژوهش ایده هایی به ذهن پژوهشگر می رسد که در داده های جدید مجددا تأیید می شوند و حتی ممکن است به اصلاح داده ها و روشهای قبل منتهی شوند.
فیلم آموزش روش دلفی فازی
از طریق لینک زیر میتوانید ویدیوی آموزش روش دلفی فازی را تهیه کنید
https://sanaye20.ir/product/fuzzydelphi
در این آموزش به صورت کامل مراحل دلفی فازی به همراه ارائه یک نرم افزار آورده شده است همچنین در فیلم پیشنمایش زیر نیز توضیحات آموزش اصلی بیان شده.
با کمترین هزینه و بالاترین کیفیت تحلیل دلفی فازی خود را انجام دهید| کافیست با ما تماس بگیرید| 09338859181
سلام. من آموزش روش دلفی فازی رو تهیه کردم واقعا عالی بود دستتون درد نکنه.