فهرست مطالب 1- مقدمه |
مقدمه
واژه MCDM به معنای تصمیم گیری چند معیاره، واژه ای شناخته شده می باشد که بر اساس ماهیت گزینه های در نظر گرفته شده به دو طبقه پیوسته و گسسته تقسیم می شوند. روش پیوسته به تصمیم گیری چند هدفه (MODM) معروف است که جهت شناسایی موارد بهینه در یک مساله تصمیم گیری مورد استفاده قرار می گیرند. طبقه گسسته به MADM یا تصمیم گیری چند شاخصه معروف است که به عنوان تکنیک های پشتیبان تصمیم گیری تعریف شده و دارای تعداد محدودی گزینه، هدف و معیارهایی هستند که در جهت انتخاب گزینه ها بکار گرفته می شوند. روشهای گسسته را می توان بیشتر به روشهای وزن دهی و روشهای رتبه بندی تقسیم كرد.بسته به تصمیم شما و نحوه کابرد دو روش شما باید بین دو روش انتخاب کنید . روش استفاده از دو روش در زیر و کاربرد انها در ادامه توضیح داده خواهد شد.
حل یک مساله تصمیم گیری معمولا به سه طریق زیر تفسیر می شود:
- یافتن بهترین یا مطلوب ترین گزینه تصمیم گیرنده از مجموعه گزینه های موجود
- انتخاب یک مجموعه کوچک از گزینه های مناسب، یا گروه بندی گزینه های جایگزین به مجموعه های مختلف ترجیحی.
- یافتن همه گزینه های کارآمد یا غیر مسلط.
همانطور که در بالا اشاره شد روشهای MADM به دو دسته وزن دهی و رتبه بندی تقسیم می شوند در حالت اول روشهای زیادی برای تعیین وزن و اهمیت معرفی شدهاند از جمله روش آنتروپی، روش SWARA، روش CRITIC و … البته در بیشتر روشهای این دسته رتبه بندی گزینه نیز میتوان انجام داد اما در بسیاری از موارد بهتر است که از تکنیک های دیگر به صورت ترکیبی استفاده شود. در حالت دوم روشهایی هستند که هدف آن تنها رتبه بندی گزینه های پژوهش است مانند روش تاپسیس، ویکور، الکتره و … این روشها با تشکیل ماتریس تصمیم شروع می شوند و اصولا وزن معیارها را نیز به عنوان ورودی دریافت میکنند. تکنیکی که در مطلب حاضر به آن خواهیم پرداخت نیز در زمره این حالت قرار میگیرد. روش CoCoSo یا combined compromise solution از تکنیکهای جدید تصمیم گیری چند معیاره می باشد که در سال 2018 توسط یزدانی و همکاران ارائه شد در این روش یک راه حل ترکیبی سازشی برای رتبه بندی گزینه ها ارائه میشود.
در ویدیوی زیر توضیحاتی در مورد روش کوکوسو آورده شده است جهت تهیه نسخه کامل فیلم آموزشی به انتهای این پست مراجعه کنید
مراحل روش COCOSO
این روش یک مدل یکپارچه از روش جمع وزنی ساده (SAW) و مدل ضرب وزنی (WPM) می باشد که مراحل آن در ادامه آورده شده است همچنین در مقاله بیس این روش از دو عبارت WSM و WPM برای ترکیب این روش استفاده شده است. که WSM به معنی مدل جمع وزنی و WPM به معنی مدل ضرب وزنی است.
گام اول: تشکیل ماتریس تصمیم
در واقع اولین گام در تمامی روشهای تصمیم گیری چند معیاره تشکیل ماتریس تصمیم می باشد که در رابطه زیر آورده شده است در این رابطه Xmn در واقع ازریابی گزینه m بر اساس معیار n می باشد که این ارزیابی هم می تواند بر اساس عبارات کلامی و هم بر اساس داده های واقعی (کمی) باشد. عبارت های کلامی می تواند بر اساس طیف 5 تایی یا 9 تایی باشد.
گام دوم: نرمال سازی ماتریس تصمیم
نرمال سازی تقریبا در تمام روشهای تصمیم گیری چند معیاره صورت می گیرد. در این گام بر اساس روابط زیر ماتریس تصمیم نرمال می شود از رابطه اول برای معیارهای مثبت و از رابطه دوم برای معیارهای منفی استفاده می شود. در روابط زیر max Xij و min Xij در واقع بیشترین و کمترین مقدار هر ستون معیار هستند. بر اساس این نرمال سازی کلیه درایه ها بین عدد 0 و 1 قرار می گیرند.
گام سوم: محاسبه مقادیر جمع وزنی و توان وزنی
در این گام بر اساس روابط زیر مقادیر جمع وزنی (S) و توان وزنی (P) برای هر گزینه محاسبه می شود در دو رابطه زیر Wj وزن معیارها می باشد که به عنوان ورودی وارد روش cocoso شده است این وزن می تواند مستقیم از نظر فرد تصمیم گیرنده و یا روشهایی نظیر آنتروپی شانون، AHP ، روش BWM و… محاسبه شود. مقادیر Si در واقع از روش SAW و مقادیر Pi از روش واسپاس گرفته شده است.
گام چهارم: تعیین نمره ارزیابی گزینه ها بر اساس 3 استراتژی
در این بخش امتیاز گزینه ها بر اساس 3 استراتژی از 3 رابطه زیر حاصل می شود. رابطه اول میانگین حسابی امتیازات WSM و WPM را بیان می کند، در حالی که رابطه دوم در مقایسه با بهترین ها ، نمرات نسبی WSM و WPM را بیان می کند. رابطه سوم مصالحه ای بین مدل های WSM و WPM است. در این رابطه λ توسط تصمیم گیرنده تعیین میشود اما در حالت 0.5 انعطاف پذیری زیادی دارد.
گام پنجم: تعیین امتیاز نهایی و رتبه بندی گزینه ها
در این بخش بر اساس رابطه زیر امتیاز نهایی محاسبه می شود در واقع این رابطه بیانگر جمع میانگین هندسی و میانگین حسابی 3 استراتژی مرحله قبل می باشد. امتیاز (k) هر گزینه ای بزرگتر باشد نشان از برتری آن گزینه دارد.
روش کوکوسو فازی
پیاده سازی تکنیک کوکوسو در محیط فازی باعث حذف عدم قطعیت ها و ابهامات تصمیم گیری می شود مراحل این روش بر اساس پژوهش Ulutaş et al (2021) به شرح زیر می باشد:
1- تشکیل ماتریس تصمیم
فرض کنید ماتریس تصمیمگیری نظرات افراد به شرح زیر باشد در این رابطه xmn در واقع ارزیابی گزینه mام نسبت به معیار nام می باشد.
2- نرمال سازی ماتریس تصمیم
در این گام بر اساس روابط زیر ماتریس تصمیم نرمال می شود. از رابطه اول برای معیارهای مثبت و از رابطه دوم برای معیارهای منفی استفاده می شود. معیارهای مثبت معیارهایی هستند که افزایش آن ها جنبه سود و معیارهای منفی معیارهایی هستند که کاهش آن ها جنبه سود دارد.
3- محاسبه جمع وزنی و توان وزنی
در این بخش بر اساس روابط زیر جمع وزنی و توان وزنی برای هر گزینه محاسبه می شود در دو رابطه زیر Wj وزن معیارها میباشد که به عنوان ورودی وارد روش COCOSO فازی شده است. این وزن ها می تواند یا مستقیم از نظر خبره استخراج شود و یا از روشهایی نظیر ahp فازی، bwm فازی، سوارا فازی و… حاصل شوند.
4- تعیین امتیاز گزینه ها بر اساس استراتژی های فازی
در این بخش بر اساس سه رابطه زیر، امتیاز گزینه ها بر اساس سه استراتژی تعیین می شود
5- غیرفازی سازی استراتژی ها
در این بخش بر اساس سه رابطه زیر غیرفازی سازی (قطعی سازی) استراتژی هایی که در مرحله 4 ایجاد شد انجام می شود
6- تعیین امتیاز نهایی و رتبه بندی گزینه ها
در این گام بر اساس رابطه زیر امتیاز نهایی هر گزینه حاصل می شود و رتبه بندی آن ها صورت می گیرد.
روش کوکوسو خاکستری
پیاده سازی این تکنیک در محیط خاکستری (grey) به سادگی انجام می شود در واقع مراحل همان گام های حالت ساده و فازی می باشد منتها با استفاده از قواعد خاکستری انجام می شود به عنوان مثال رابطه نرمال سازی به صورت زیر می باشد. کلیه محاسبات خاکستری بر اساس حد بالا و حد پایین خاکستری انجام می شود.
روابط جمع وزنی و توان وزنی بر اساس دو رابطه زیر صورت میگیرد که تقریبا مشابه همان روابط فازی و حالت غیرفازی می باشد.
مابقی گام ها در حالت خاکستری نیز مشابه فازی و غیرفازی است.
نکته: پیاده سازی تکنیک کوکوسو در محیط های دیگر نظیر راف، z، شهودی و… روابطش همانند مراحل بالا است منتها باید متناسب با هر محیط با روابط آن محیط پیاده سازی نمود.
مطالعات انجام گرفته در زمینه روش COCOSO
مطالعه ای متفاوت توسط Hadad et al. (2023) در بکارگیری روش CoCoSo در زمینه تعیین بهترین دانشآموزان بر اساس فرآیند ارزشیابی یادگیری است. در این پژوهش بر معیارهای پیشرفت تحصیلی، توانایی حل مسئله، تسلط بر مهارتها، استقلال، انگیزش و نگرش مثبت، سازگاری در ارزشیابی دانش آموزان تمرکز شده است. برای وزندهی به معیارها از روش وزن دهی ساده شده PIPRECIA (ارزیابی اهمیت معیارهای نسبی محوری) کمک گرفته شده است. روش ساده شده PIPRECIA به ویژه در شرایطی مفید است که معیارهای مختلفی در نظر گرفته شود و تصمیمات پیچیده باید با در نظر گرفتن ترجیحات و منافع ذینفعان مختلف اتخاذ شود. از طرفی، روش CoCoSo زمانی مفید است که در معیارهای مختلف تعارض وجود داشته باشد که باید در فرآیند تصمیم گیری در نظر گرفته شود. با این رویکرد، هر معیار وزن و به دقت محاسبه می شود، به طوری که تصمیمات حاصل، ملاحظات جامعی را منعکس می کند که می تواند الزامات و محدودیت های مختلف را برآورده کند. بر اساس نتایج رتبه بندی دانش آموزان بر اساس ارزیابی در یادگیری، رتبه 1 برای دانش آموز با شناسه دانشجویی 1211313 و نمره نهایی 6.487، رتبه 2 برای دانش آموز با شناسه دانشجویی 1211316 و نمره نهایی 6.402 و رتبه 3 برای دانش آموز با شناسه دانشجویی 1211314 و نمره نهایی 5.814 برآورد شده است.
انتخاب فرد شایسته (کاندید) تأثیر مستقیمی بر کیفیت بخش منابع انسانی یک شرکت دارد، بنابراین یک فعالیت ضروری برای شرکت های دولتی و خصوصی است. راههای مختلفی برای کمک به سازمانها و آسانتر کردن انتخاب بهترین کاندید، بهویژه افراد مناسب برای انجام نقشهای خاص، ایجاد شده است. در نتیجه، هدف مطالعه POPOVIĆ (2021) پیشنهاد استفاده از تکنیک های تصمیم گیری چند معیاره در انتخاب پرسنل است. بنابراین، برای تعیین وزن معیارها از روش SWARA استفاده می شود، در حالی که برای رتبه بندی گزینه ها، یعنی انتخاب بهترین کاندید، از روش CoCoSo استفاده می شود. نتایج این مطالعه برای روش SWARA مشخص می کند بترتیب تجربه کار قبلی مرتبط (C1)؛ تحصیلات (C2)؛ و آمادگی مصاحبه (C3) اوزان بالاتری نسبت به معیارهای دیگر انتخاب کاندید داشتند. نتایج روش CoCoSo در انتخاب بهترین کاندید مشخص می کند کاندید شماره های 6، 26 و 21 صلاحیت بهتری در بین 30 نفر کاندید استخدام بودند.
Ulutaş et al. (2020) اظهار داشتند در سطح خرد، انتخاب مرکز لجستیک نقش موثری در افزایش کارایی عملیاتی و کاهش هزینههای شرکتها دارد. چرا که مراکز لجستیک دارای امکانات متعدد و متنوعی از قبیل ذخیره سازی، حمل و نقل کالا، جابجایی، مونتاژ مجدد، ترخیص، جداسازی، کنترل کیفیت، خدمات اجتماعی و ارائه محل اقامت و غیره هستند. در حالی که انتخاب نامناسب مکان برای مرکز لجستیک بر عملیات و هزینههای شرکتها تأثیر منفی میگذارد، انتخاب مکان بهینه باعث افزایش عملکرد، رقابت، سودآوری شرکتها و کاهش هزینههای شرکتها میشود. از آنجایی که معیارهای کمی و کیفی مختلفی در انتخاب مرکز لجستیک در نظر گرفته می شود، این مسئله انتخاب یک مسئله MCDM است. برای حل این مشکل این مطالعه یک مدل جدید MCDM یکپارچه برای استان سیواس در ترکیه پیشنهاد شده می کند. بنابراین در این مطالعه یک مدل MCDM مبتنی بر GIS یکپارچه جدید شامل SWARA فازی و CoCoSo معرفی شده است تا به مشکل انتخاب مکان برای یک مرکز لجستیک رسیدگی کند. در این مطالعه، نتایج روش CoCoSo و نتایج سایر روشهای MCDM (COPRAS، VIKOR، ARAS، MOORA و MABAC) برای آزمایش صحت نتایج بهدستآمده توسط CoCoSo مقایسه شده است.
مطالعه متفاوت تر دیگر در زمینه روش CoCoSo توسط Peng & Smarandache (2020) برای صنعت خاک کمیاب انجام گرفته است. آنها بیان می کنند خاک کمیاب یک صنعت استراتژیک حیاتی است که با اقتصاد ملی و امنیت ملی مرتبط است. در شرایط جهانی شدن اقتصادی، رقابت بینالمللی به طور فزایندهای شدید میشود و صنعت خاکهای کمیاب با محیط بقا و توسعه شدیدتر از همیشه مواجه است. اگرچه چین بزرگترین کشور خاکی کمیاب در ذخایر خاکی کمیاب، تولید، مصرف و حجم صادرات است، اما یک قدرت خاکی کمیاب نیست. صنعت خاکی کمیاب حق حرف زدن در بازار بین المللی را ندارد. مزیت نسبی در حال تضعیف است و امنیت صنایع خاکی کمیاب ظاهر می شود. بنابراین مطالعه امنیت صنایع خاکی کمیاب اهمیت نظری و عملی مهمی دارد. هنگام اندازهگیری امنیت صنعت خاکهای کمیاب چین، مشکل اصلی شامل عدم قطعیت فوقالعاده است. مجموعه نرم نوتروسوفیک (NSS)، که با شکل پارامتری عضویت صدق، عضویت نادرست و عضویت نامعین به تصویر کشیده میشود، یک الگوی کاربردیتر برای گرفتن عدم قطعیت است. در این مقاله، پنج بعد امنیت صنایع خاکی کمیاب شناسایی شده و سپس در برابر دوازده معیار مختلف مرتبط با ساختار، سازمان، طرح، سیاست و جنبه های زیست محیطی امنیت صنعت اولویت بندی شده است. سپس وزن هدف با روش CRITIC (اهمیت معیارها از طریق همبستگی بین معیاری) محاسبه شده است. در قدم بعدی، روش تصمیمگیری نرم نوتروسوفیک مبتنی بر CoCoSo برای حل مسئله تبعیض کم مورد بررسی قرار گرفته است.
مقاله بنی هاشمی (1401)، مسئله انتخاب تأمین کننده پایدار در یک شرکت تولیدی سیمان مورد بررسی قرار داده است. انتخاب تأمین کننده پایدار به منزله کلید استراتژیک موفقیت در مدیریت زنجیره تأمین پایدار سازمان ها محسوب می شود. انتخاب بهترین تأمین کننده با توجه به معیارهای مختلف و گاهأ متضاد، مسئله را پیچیده می کند که استفاده از روش های تصمیم گیری چندمعیاره یکی از بهترین روش ها در حل این مسائل است. در این مطالعه از رویکرد ترکیبی SWARA و CoCoSo فازی جهت وزن دهی معیارها و رتبه بندی تأمین کنندگان استفاده شده است. بر این اساس نتایج وزن دهی با استفاده از نظرات خبرگان و روش F-SWARA نشان می دهد بعد اقتصادی (555/0) بالاترین اهمیت و ابعاد زیست محیطی (296/0) و اجتماعی (146/0) در جایگاه دوم و سوم اهمیت قرار گرفتند. در بین معیارها، قیمت محصول (284/0)، استانداردهای زیست محیطی (154/0) و کیفیت محصول (140/0) به ترتیب بالاترین وزن را به دست آوردند. سپس رتبه بندی تأمین کنندگان با استفاده از روش F-CoCoSo محاسبه شده است که مشخص می کند تامین کننده های شماره 1 و 5 بترتیب اولویت اول و دوم را بدست آورده اند.
یکی از مهمترین دغدغههای اصلی برنامه ریزان و مدیران شهری، نحوه توزیع، تخصیص منابع و خدمات شهری به صورت عادلانه در مناطق و محلات مختلف شهر بر حسب نیازهای جامعه شهری است. توزیع نشدن بهینه خدمات میان مناطق و محلات مختلف شهر، زمینه بروز مسائل ناشی از بیعدالتیها و نابرابریهای اجتماعی و اقتصادی را فراهم میآورد. بر این اساس، مسعودی ثانی جویباری و همکاران (1402) با هدف بررسی و ارزیابی کاربریهای خدمات شهری با تاکید بر عدالت فضایی در محلات یازدهگانه منطقه پنج شهر رشت انجام داده اند. در این پژوهش از هفت شاخص خدمات شهری (اداری، ورزشی، تجاری، تجهیزات و تاسیسات، آموزشی، پارک و فضای سبز)، برای نیل به هدف پژوهش استفاده شده است. همچنین برای تحلیل و رتبه بندی محلات از منظر برخورداری از خدمات عمومی و جایگاه کاربریهای شهری در منطقه، از مدلهای جدید تصمیم گیری چند معیاره نظیر Cocoso و Mabac استفاده شده است. نتایج تحلیل Cocoso نشان میدهد که از میان محلات یازدهگانه پژوهش حاضر، محله ۳ دارای بهترین رتبه و محله ۵ دارای بدترین رتبه از نظر توزیع شاخصهای کاربری شهری بودهاند. همچنین با استفاده از روش Mabac مشخص گردید که در منطقه پنج شهر رشت، کاربری پارک و فضای سبز بهعنوان جایگاه اول و کاربری آموزشی در جایگاه دوم دارای بیشترین میزان سرانه و کاربری تجاری در جایگاه آخر دارای کمترین میزان سرانه بوده است.
دانلود فیلم های آموزشی
👇👇👇👇
فیلم آموزش روش کوکوسو ساده اینجا را کلیک کنید.
فیلم آموزش روش کوکوسو فازی کلیک کنید
چنانچه نیازمند مشاوره و یا انجام پروژه خود با این روشها هستید با ما تماس بگیرید- 09338859181
سلام ممنون از سایت خوبتون. من به هر کی می شناختم و نیاز داشتند معرفی کردم.
ببخشید یه سوال؟
نبود زیرساخت ها، فقر عمومي، فقدان نهادهای مردمي و عدم توجه مدیریت شهری مطلوب مهم ترین متغيرهای
موثر بر عدم شکل گيری مسکن شایسته در بافت های فرسوده مي باشند.
مهم ترین متغیرها را می تونم بر اساس روش CoCoSo انجام بدم؟
سلام روش کوکوسو جزو روشهای گزینه محور هست ولی حالا میشه به نحوی معیار هم رتبه بندی کرد باهاش . شما ماتریس تصمیم را تشکیل بدید معیارها را در سطر بذارید و خبره ها رادر ستون.
سلام در اینجا مصالحه یعنی چی؟من متوجه نشدم
لاندا مقداری است که مشخص می کند در مساله به چه میزان به wsm و به چه میزان به wpm امتیاز داده شود
ممنونم از آموزشهای خوبتان. توضیح کاملا عالی و جامع بود.
سلام ایا ممکنخ مسئله با 4 گزینه و 20 شاخص رو حل کرد؟
سلام. بله هر مساله با هر ابعادی میشه
عالی بود
هم اکسل و هم آموزش