مقدمه
در مدل های تصمیم گیری چند معیاره گاهی هدف محاسبه وزن و گاهی هدف رتبه بندی گزینه های مساله تصمیم گیری می باشد. به عنوان مثال فرض کنید در یک مساله، قصد انتخاب تامین کننده در یک زنجیره تامین و یا قصد انتخاب یک خودرو را داشته باشید همواره تعدادی معیار و گزینه در نظر می گیریم مثلا همان مساله انتخاب تامین کننده، معیارها می تواند قیمت، کیفیت، زمان تحویل و آیتمهای دیگری مانند مزایای این مورد نسبت به موارد دیگر وامکانات جدید و طراحی و ساخت مهندسی بروز و … باشد و گزینه ها نیز تعدادی تامین کننده.
حال برای حل این گونه مدل ها روشهای زیادی پیش رو می باشد به عنوان مثال اگر روش AHP باشد ابتدا باید مقایسات زوجی معیارها و سپس گزینه ها تشکیل شده و در انتها نیز رتبه بندی نهایی حاصل شود. و یا اینکه از روشهای جدیدی همچون SECA استفاده شود که در مدل خود علاوه بر محاسبه وزن معیارها، گزینه ها را نیز رتبه بندی می کند. در این وبسایت تمامی روشهای کلاسیک و جدید توضیح داده شده است که جهت مطالعه بیشتر به پست مربوطه آن ها مراجعه کنید. در این پست یکی از روشهای تصمیم گیری را معرفی خواهیم کرد این روش در زمره تکنیک های کلاسیک قرار می گیرد که هدف آن فقط رتبه بندی گزینه های مساله تصمیم گیری است. این روش توسط آقای پالینک (Paelinck) در سال 1977 به نام روش Qualiflex (تلفظ صحیح: کُوال فِلِکس) می باشد. آقای پالینک در مقاله اش از آن به عنوان روش چند معیاره انعطاف پذیر نام برد. که در ادامه در مورد آن توضیح خواهیم داد.
ویژگی های روش
- در مرز روشهای جبرانی و غیر جبرانی قرار می گیرد.
- نیازی به تبدیل معیارهای کیفی به کمی نیست.
- از محدودیت های این روش این است که برای تعداد گزینه های زیاد چندان مورد استفاده قرار نمیگیرد.
- این تکنیک قادر به محاسبه وزن معیارها نیست و باید وزن معیارها را با استفاده از روشهای دیگر محاسبه نمود و سپس به عنوان ورودی به این روش داد.
گام های روش Qualiflex
1-تشکیل ماتریس تصمیم
این گام در واقع در تمامی روشهای تصمیم گیری وجود دارد ماتریس تصمیم این روش نیز همانند دیگر روشها، یک ماتریس معیار گزینه ای است که معیارها در ستون و گزینه ها در سطر قرار می گیرند. در زیر نمونه ای از ماتریس تصمیم آورده شده است که C همان معیارها، W وزن معیارها و A گزینه ها هستند و Xmj در واقع ارزیابی گزینه m نسبت به معیار j است.
2- تشکیل پرموتاسیون گزینه ها
اگر بخواهیم روش Qualiflex را خلاصه تعریف کنید این روش از پرموتاسیون حاصل می شود که این تکنیک نیز از روشهای تصمیم گیری چند معیاره است. در واقع معنی پرموتاسیون تعداد جایگشت های یک مجموعه می باشد. در این روش چون مجموعه ما گزینه ها هست پس می شود جایگشت های گزینه ها. حال اگر تعداد گزینه ها m باشد تعداد پرموتاسیون گزینه ها برابر با !m است. یعنی اگر m=3 باشد پرموتاسیون برابر با mi=3i=6 می شود. که به عنوان یک مثال در زیر آورده شده است.
3- رتبه بندی گزینه ها بر اساس معیارها
در این گام، گزینه ها را در ماتریس تصمیم گیری بر اساس هر معیار رتبه بندی می کنیم. به گزینه ای که در شاخصی از بقیه بهتر است عدد ۱ و به همین ترتیب سایر گزینه ها رتبه بندی می شوند.
4- محاسبه مقادیر غالب و مغلوب
اگر پرموتاسیون با مقادیر رتبه بندی مطابقت داشته باشد مقدار ۱ و اگر مطابقت نداشته باشد مقدار ۱- و زمانی که دو گزینه در یک شاخص برابر باشند مقدار صفر اختصاص داده می شود.
5- تشکیل ماتریس پرموتاسیون و معیارها
مقادیر محاسبه شده در مرحله قبل با هم جمع شده و به تفکیک برای همه پر موتاسیون ها و شاخصها محاسبه و وارد جدول می شوند.
6- محاسبه مقدار پر موتاسیون گزینه ها و انتخاب گزینه برتر
مقدار پر موتاسیون هر شاخص در وزن آن ضرب شده و با هم جمع و به عنوان مقدار پرموتاسیون هر گزینه آورده می شوند، بیشترین مقدار پرموتاسیون معرف گزینه برتر خواهد بود.
مثال روش Qualiflex
در این مثال هدف رتبه بندی 3 گزینه بر اساس 3 معیار می باشد که ماتریس تصمیم آن در زیر آورده شده است. همانطور که مشاهده می شود معیارهای C2 و C3 از نوع مثبت و معیار c1 از نوع منفی می باشد.
چون 6 گزینه داریم پس در واقع تعداد پرموتاسیون ها 6 می شود که در زیر آورده شده است. به عنوان در پرموتاسیون اول نشان می دهد گزینه A1 رتبه اول و A2 رتبه دوم و A3 رتبه سوم را دارد. در گام بعد باید رتبه گزینه ها در هر معیار مشخص شود که در جدول زیر آورده شده است. این رتبه بندی بر اساس نوع معیارها که مثبت و منفی هستند صورت می گیرد.
در گام بعد باید میزان تسلط و غلبه گزینه ها مشخص شود که در واقع هر پرموتاسیون نسبت به رتبه های هر معیار بررسی می شود که در زیر آورده شده است که بر اساس قاعده ای که قبلا گفته شد از اعداد 1و0و-1 استفاده می شود.
به طریق مشابه برای دیگر پرموتاسیون ها این عمل صورت می گیرد. که در جدول زیر آورده شده است.
در گام بعد پرموتاسیون گزینه ها محاسبه می شود بر این اساس وزن معیارها را در پرموتاسیون گزینه ها نسبت به هر معیار ضرب کرده و سپس اعداد هر سطر جمع می شود. وزن معیارها نیز برابر با 0.333 می باشد. نتیجه این بخش در زیر آورده شده است.
سپس پرموتاسیونی که بیشترین مقدار را کسب کرده است به عنوان جایگشت برتر انتخاب می شود که در اینجا پرموتاسیون 1 و 6 بیشترین مقدار را دارند که در زیر آورده شده است. در هر دو جایگشت گزینه A1 به عنوان گزینه برتر انتخاب شده است.
جمع بندی
در این مطلب به توضیح و آموزش روش Qualiflex پرداخته شد این تکنیک جز روشهای کلاسیک در تصمیم گیری چند معیاره می باشد که هدف آن رتبه بندی گزینه های در یک مساله تصمیم گیری می باشد. این روش البته دارای محدودیت هایی نیز می باشد از جمع اینکه در صورتیکه تعداد گزینه ها زیاد باشد کارایی خود را از دست می دهد بنابراین پیشنهاد می شود در صورتیکه تعداد گزینه ها بیشتر از 4 یا 5 باشد از تکنیک های دیگر استفاده شود.
مطالعات انجام گرفته در زمینه روش Qualiflex
در سالهای اخیر، از قبل مشاهده شدهاند. به عنوان یکی از مهم ترین حلقه های عملیات امداد بشردوستانه، انتخاب مکان پناهگاه در برابر بلایای طبیعی با مقیاس بزرگ و مرگبار مورد توجه محققان قرار گرفته است. با این وجود، ذهنیت و ابهام محیط واقع گرایانه در بیشتر ادبیات قبلی که هدف آن حل مشکلات انتخاب مکان تسهیلات است، نادیده گرفته شده است. علاوه بر این، روشهای رایج MCDM مورد استفاده در کار مرتبط، مکانیسم ضعیفی در برخورد با دادههای متناقض دارند، در عین حال، معمولاً فاقد انعطافپذیری هستند. با توجه به حقایق ذکر شده در بالا، Song et al. (2019) یک روش یکپارچه ابتکاری را در مقاله خود توسعه داده اند. رویکرد پیشنهادی قدرت روش QUALIFLEX را در دستکاری معیارهای ارزیابی چندگانه با ناهمگونی و مزایای عدد تقریبی فاصله در محیط اطلاعات راف (rough) ترکیب میکند. شایستگی و امکانسنجی روش پیشنهادی در یک مطالعه موردی در تنظیمات شهرستان ونچوان، جایی که زلزلهای جدی در 12 می 2008 رخ داد، نشان داده شده است. نتایج این بررسی گویای آنست که معیارهای شرایط توپوگرافی و نگرانی اومانیسم دارای وزن برابر 0.818 بدست آوردند که نشان از اهمیت بالای این معیارها برای انتخاب مکان پناهگاه مطلوب دارند. همچنین نتایج رویکرد پیشنهادی برای رتبه بندی پناه گاه ها بر مبنای روش rough QUALIFLEX مشخص میکند بترتیب مکان های A1 و A3 برای پناهگاه علکرد بهترتری دارند.
در دنیای کنونی تصمیم گیرندگان در حین ارزیابی عملکرد تامین کنندگان جایگزین، به دلیل دانش مبهم و کمبود اطلاعات کارشناسان، تمایل دارند ارزیابی های خود را با استفاده از توصیفگرهای زبانی تعیین کنند. بنابراین، Wang et al. (2017) یک مدل MCDM یکپارچه را بر اساس cloud model و رویکرد QUALIFLEX برای ارزیابی عملکرد سبز شرکتها تحت معیارهای اقتصادی و زیستمحیطی توسعه میدهد. در این مطالعه یک مدل برنامه ریزی خطی برای محاسبه وزن معیارها با اطلاعات وزن ناشناخته یا ناقص ایجاد شده است. نتایج بکارگیری روش QUALIFLEX برای این مطالعه مشخص می کند که شرکت شماره سوم (A3) از عملکرد بهتری برخوردار بوده است.
Ayşegül (2016) بیان داشت بیمه یک ابزار تامین اجتماعی است که برای جبران خساراتی که ممکن است در نتیجه تحقق خطرات ایجاد شده استفاده شود. قرارداد بیمه با توافق متقابل بین شرکت بیمه (بیمه گر) و دارنده بیمه (بیمه شده) منعقد می شود. بیمهگر پوشش بیمهای را بر عهده میگیرد، بیمهشده با قرارداد بیمه تحت تعهد پرداخت حق بیمه قرار میگیرد. قرارداد ممکن است برای مادام العمر (حادثه شخصی، سلامت)، کالا (خودرو، خانه، آتش نشانی، حمل و نقل، مهندسی)، مسئولیت، حفاظت قانونی و اعتبار امضا شود. شرکت های بیمه متعددی در بازار وجود دارد و ممکن است قراردادها از شرکت بیمه به شرکت دیگر تغییر کند. بنابراین، انتخاب شرکت بیمه ای که نیازهای تجاری را به بهترین نحو برآورده می کند، مهم است. این انتخاب ممکن است به عنوان یک مشکل MCDM در نظر گرفته شود. در این مقاله از روش های QUALIFLEX و ORESTE استفاده شده است. معیارهای منتخب جهت رتبه بندی شرکت های بیمه در این مطالعه عبارتند از: حق بیمه (C1)، پوشش بیمه (C2)، تخفیف های اعمال شده (C3)، به رسمیت شناختن (C4)، و کیفیت خدمات (C5). نتایج بر مبنای هر دو روش QUALIFLEX و ORESTE مشخص می کند که شرکت بیمه A1 بهترین گزینه بوده که نیازهای تجاری را بهتر برآورد می کند.
فرهادی و همکاران (1399) در مقاله خود شناسایی و رتبه بندی مولفههای انتخاب تأمینکننده تابآور در صنعت فولاد چهارمحال و بختیاری پرداخته اند. در این مطالعه در بخش کیفی برای کدگذاری و شناسایی عوامل از تحلیل تم و برای اولویت بندی عوامل در بخش کمی از روش AHP با استفاده از نرم افزار سوپردسیژن استفاده شده است. نتایج حاصل از تحلیل تم نشان می دهد که عوامل موثر شامل 6 تم کلی چابکی، ایمنی و مسایل زیست محیطی و اجتماعی، انعطاف پذیری، تحویل، کیفیت و تکنولوژی و فناوری اطلاعات میباشند، و مولفه چابکی با وزن 0.221 در اولویت اول و مولفه ایمنی و مسایل زیست محیطی و اجتماعی با وزن 0.140 در اولویت آخر قرار گرفته اند. سایر عوامل نیز به ترتیب اثرگذاری شامل انعطاف پذیری، تحویل، کیفیت و تکنولوژی و فناوری اطلاعات می باشند. سپس سه شرکت تأمینکننده مواد اولیه برای تولید فولاد با تکنیک QUALIFLEX رتبه بندی شده است. با استفاده از نتایج پژوهش مدیران میتوانند تامینکنندگان تابآور مناسب را انتخاب نمایند.
هدف پژوهش حسین زاده و همکاران (1395) بیان روشی ساختاریافته برای ارزیابی و انتخاب تأمین کننده است. بر این اساس و طی یک فرایند گام به گام تأمین کننده مناسب از میان تأمین کنندگان فروشگاه زنجیره ای رفاه قم در خصوص محصولات لبنی و نوشیدنی با استفاده از داده های مربوطه انتخاب میشود. لذا پس از مشخص شدن شاخص های کلیدی، به کمک روش AHP گروهی اوزان شاخصها را مشخص شده است. نتایج گویای با اهمیت ترین معیار بترتیب قیمت، تامین کیفیت موردنیاز، پاسخگویی سریع به سفارش ها، تحویل به موقع، سابقه و اعتبار تامین کننده، و برندهای مشهورتر می باشد. همچنین نتایج رتبه بندی تأمین کنندگان با روش QUALIFLEX مشخص می کند، رتبه بندی نهایی تأمین کنندگان در محصولات نوشیدنی به صورت C > A > D > B و رتبه بندی نهایی تأمین کنندگان در محصولات لبنی به صورت F > E > G است.
چنانچه نیازمند مشاوره و یا انجام پروژه خود با این روشها هستید با ما تماس بگیرید- 09338859181
تشکر میکنم از مطالب آموزشیتون
ممنونم از آموزشهای بروزتان. من خیلی به این آموزش نیاز داشتم و واقعا هر کجا گشتم پیدا نکردم.