الکتره 3 (ELECTRE III)
هر مسئله تصمیم گیري شامل دو مرحلـه اسـت ؛مرحله اول، ارزیابی گزینه ها که وابسته به نظر تصـمیم گیرنـدگان براي ارزیابی کمی و کیفی گزینـه هـا برمبنـاي شـاخص هـا بوده و نتیجـه آن تشـکیل مـاتریس تصـمیم گیـري اسـت . مرحله دوم نیز اساس رتبه بندي گزینه هـا توسـط مـاتریس تصمیم گیري است. روش الکتـره یکـی از روش هـاي تصـمیم گیـري چنـدمعیاره می باشد که در پاسـخ بـه کاسـتی هـاي روش هاي تصمیم گیري معرفـی شـده اسـت.
در ایـن روش بهترین انتخاب براساس حداکثر مزیـت و حـداقل تعـارض براساس تابعی از معیارهاي مختلف انجـام مـی شـود . روش الکتره در راستاي انتخاب بهترین اقدام از میان مجموعه اي از اقدام ها استفاده می شود و بعداً به عنوان روش الکتره I نام گذاري شد. نسخه هاي مختلفـی از روش الکتـره ارائـه شـده است که از بین آنها می توان بـه روش الکتـره I ،II ،III ،IVو TRI اشاره کرد تمام این روش ها بر پایـه مفـاهیم اساسـی مشابه استوار هستند اما به لحـاظ نحـوه عملیـاتی سـازي و براساس نوع مساله تصمیم گیري با هم تفاوت هـایی دارنـد . بـر همـین اسـاس، روش الکتـره I بـه منظـور حـل مسـاله گزینش، الکتره TRI براي حل مسائل تخصیص و روش هاي الکتـر II ،IIIو IV بـراي حـل مسـائل رتبـه بنـدي اسـتفاده می شوند. استفاده درست از ((روابط برتري)) ایده اصـلی را در روش الکتره تشکیل می دهد. الکتر ه ایـن امکـان را مهیـا می کند تا مساله تصمیم گیـري بـا اسـتفاده از انـدیس هـاي مختصــاتی مــدلســازي شــوند. ایــن انــدیس هــا شــامل مـاتریس هـاي همـاهنگی و ناهمـاهنگی هسـتند. تصـمیم گیرنده از اندیس هاي هماهنگی و ناهماهنگی براي تحلیـل روابط برتري در بین گزینه هاي مختلف و انتخـاب بهتـرین گزینه با استفاده از داده هاي قطعی استفاده می کند.
این روش همانند ویرایش اول الکتره، جزو، روشهای رتبه بندی بر اساس تعیین برتری است که همگی زیر مجموعه روشهای تصمیم گیری چند معیاره هستند. برنارد روی ایده اصلی ایجاد الکتره 3 را در سال 1978 ارائه داد و در مطالعات بعدی، مفاهیم و رویه های خاص آن شکل گرفت. به طور کلی شرایط استفاده و ویژگی های الگوریتم الکتره 3 بر مبنای موارد زیر است:
- حالت بی تفاوتی (عدم وجود اختلاف میان دو گزینه) در مقایسه برتری گزینه ها وجود دارد.
- امتیاز هر گزینه در قبال معیارها، مقداری متغیر یا غیر دقیق است.
- تصمیم گیری دارای شرایط عدم قطعیت، تردید و عدم صراحت است.
روی (1986) بروز عدم دقت در تعیین امتیاز گزینه ها در قبال معیارها را ناشی از سه پدیده زیر میداند:
- عدم صراحت: گاه، حتی اگر از آثار تصادفی صرف نظر کنیم، تعیین مقادیر امتیازها مشکل است.
- تردید: بعضی از اوقات، روش ارزیابی نشات گرفته از انتخابی به نسبت، قراردادی میان چند تعریف ممکن است.
- عدم قطعیت: منظور شرایطی است که مقادیر امتیازها در طول زمان ثابت نیستند.
لازم به ذکر است که در این روش، برتری گزینه ها نسبت به هم به صورت روابط باینری، فازی خواهد بود.
ورودی های الکتره 3، اوزان غیر منفی، ماتریس تصمیم گیری (DM) و آستانه های برتری(p)، رد (v) و بی تفاوتی (q) است.
گامهای روش الکتره 3
در این روش به جاي رتبه بندي گزینه ها از مفهوم جدیدي معروف به مفهوم غیر رتبه اي استفاده می شود. قدرت این روش در لحاظ کردن شک ها و تردید هاي موجود در معیارها و ارائه راه حلی براي مقابله با آنها بر اعتبار این روش افزوده است، خاصه اینکه این روش در موارد مختلف عملی زیادي استفاده قرار گرفته و نتایج بسیار خوبی داده است.
الف: تعیین آستانه های برتری، رد و بیتفاوتی
مرزهای بالا در تعیین میزان برتری گزینه ها نسبت به هم به کار میروند و بر اساس روابط زیر تعیین می شوند.
که در آن pj، qj و vj به ترتیب مرزهای برتری، بی تفاوتی و رد در تعیین برتری ارزش دو گزینه در قبال معیار j هستند. لازم به ذکر است که در بیشتر مطالعات در نظر گرفته شده است و در ادامه نیز روابط با این فرض ارائه می شوند.
در تعیین مرزها باید به نکات زیر توجه داشته باشیم:
اغلب، مرزها با توجه به کمترین و بیشترین داده مرتبط با آن معیار و نسبتی از اختلاف موجود در داده ها تعیین می شوند. توابع مرزی باید در محدودیت های بیان شده در روابط زیر صدق کنند.
ب. تعیین شاخص های توافق و عدم توافق
شاخص توافق گزینه a نسبت به b به صورت زیر محاسبه میشود و به نوعی نشان دهنده میزان برتری است. رابطه زیر نحوه محاسبه را نشان می دهد.
که در آن w وزن معیار و (Cj(a,b سطح برتری گزینه a نسبت به گزینه b در معیار j بوده که از رابطه زیر بدست می آید. همان طور که مشخص است ابتدا بر اساس میزان اختلافی که دو گزینه در هر معیار دارند؛ یک عدد بین 0 و 1 (با توجه به حدود از قبل تعیین شده برای انواع برتری) به عنوان میزان برتری تعیین میشود و پس از آن با توجه به وزن هر معیار، از این مقادیر میانگین موزون گرفته می شود.
(b,a) جفت گزینه اي است که با هم مقایسه می شوند. (cj(a,b شاخص هماهنگی براي معیار j می باشد، qj,pj بترتیب مقادیر آستانه هاي برتری و بی تفاوتی می باشند. (gj(a مقدار ارزش گزینه ي a روي معیار j می باشد. (C(a,b درجه هماهنگی را نشان می دهد. wj ضریب اهمیت براي معیار j است.
همچنین ناهماهنگی به صورت رابطه زیر تعریف می شود که (b,a) جفت گزینه اي است که با هم مقایسه می شوند. (cj(a,b شاخص هماهنگی براي معیار j می باشد، qj,pj بترتیب مقادیر آستانه هاي برتری و بی تفاوتی می باشند. (gj(b مقدار ارزش گزینه ي b روي معیار j می باشد. (dj(a,b شاخص عدم توافق برای معیار j است و vj ارزش آستانه رد یا وتو می باشد.
شاخص عدم توافق نیز بر اساس روابط زیر محاسبه می شود شاخص عدم توافق نشان می دهد که عدم برتری یک گزینه نسبت به دیگری در قبال معیارهای دیگر به چه میزان است؛ بنابراین در قبال یک معیار خاص، هر چه شاخص توافق بیشتر و عدم توافق کمتر باشد، به منزله برتری قوی تر خواهد بود.
ج. تعیین درجه برتری و تشکیل ماتریس اعتبار (S)
در این مرحله، مقادیر توافق و عدم توافق با هم جمع شده، مقداری مشخص به عنوان درجه برتری گزینه ها نسبت به دیگر (با در نظر گرفتن تمامی معیارها) حاصل میشود و بر اساس رابطه زیر محاسبه می شود.
بدین ترتیب درایه های ماتریس اعتبار به دست می آیند.
(S(a,b نشان دهنده ي میزان برتر بودن گزینه a نسبت به b است و یا بعبارت دیگر بدین معنی است که گزینه ي a حداقل به خوبی گزینه ي b است.
د. تشکیل ماتریس مقایسه نهایی
با توجه به ماتریس S محاسبه شده در گام قبل، برای تشکیل ماتریس مقایسه نهایی، شاخصهای λ و (S(λ بر اساس روابط زیر محاسبه می شود که در ادامه آورده شده است.
(λ =max (S
S(λ)= 0.3-0.15 λ
سپس ماتریس مقایسه نهایی (T) با استفاده از رابطه زیر تشکیل می شود:
سپس مطلوبیت را براي هر گزینه با (Q(a نشان داده و به صورت تعداد گزینه هایست که پروژه a را رتبه بندي کرده اند منهاي تعداد پروژه هایی که توسط a رتبه بندي شده اند، (Q(a به بیان ساده برابر مجموع اعداد موجود در سطر منهاي مجموع اعداد موجود در ستون هاي ماتریس T براي هر گزینه تعریف می شود.
ه. انجام فرایند رتبه بندی
پس از تشکیل ماتریس مقایسه نهایی، به منظور اولویت بندی گزینه های مورد بررسی، یک بار گزینه ها را از بهترین حالت به بدترین حالت مرتب می شوند و یکبار هم از حالت بدترین گزینه به بهترین گزینه مرتب می شوند. در نهایت با مقایسه دو روند کاهشی و افزایشی، رتبه بندی نهایی گزینه ها بدست می آید.
الکتره 4 (ELECTRE IV)
الکتره IV بر مبنای استفاده از روابط چند گانه غیرفازی در تعیین درجه برتری گزینه ها ایجاد شده است. تفاوت اصلی ویرایش های سوم و چهارم الکتره در آن است که در ویرایش چهارم، وزن معیارها تاثیری عددی نداشته، DM اهمیت معیارها را در پارامترهای دیگر الگوریتم اثر می دهد. کاربرد این روش در مطالعه بسیاری از مسائل واقعی است که نتوان برای معیارهای آن، وزن عددی مشخص کرد. رویکرد حل مساله در الکتره IV همانند دیگر ویرایش ها، بر مبنای مقایسه زوجی گزینه ها در معیارهاست. ورودی های این روش نیز مرزهای رد، بیتفاوتی و برتری همراه با ماتریس تصمیم گیری است.
چنانچه نیازمند مشاوره رایگان و یا انجام پروژه های خود با این روش را دارید با ما تماس بگیرید| 09338859181
مطالب مشابه و مرتبط:
ایا شما پروزه ای را به روش الکتره 3 انجام می دهید؟ در صورت مثبت بودن پاسخ شرایط ان را بفرمایید
سلام. بله انجام میدیم. از طریق شماره 09338859181 با ما در ارتباط باشید