مقدمه
در مدل های تصمیم گیری چند معیاره همواره دو هدف دنبال می شود: 1) تعیین اهمیت معیارها 2)رتبه بندی گزینه ها.
در بیشتر مدل ها یک حالت سلسله مراتبی برقرار می باشد یعنی یک هدف در بالا قرار دارد و سپس در پایین آن معیارها و در سطح دوم به بعد ممکن است زیرمعیارها و یا گزینه های مساله تصمیم گیری وجود داشته باشند. حال در این مدل ها ابتدا به دنبال تعیین وزن عوامل در مدل سلسله مراتبی هستیم یکی از روشهایی که در این مدل ها استفاده می شود روش AHP می باشد. حال استفاده از این روش در بیشتر موارد معقول و در مواردی دیگر دارای محدودیت می باشد. در این مطلب با تغییراتی در این روش در واقع نسخه بهبود یافته آن حاصل می شود که در ادامه به آن پرداخته می شود.برای رتبه بندی گزینه ها با توجه ب هاهمیت موضوع و الویت موضوع در کار شما تقسیم بندی انجام میگیرد. دقت کنید که این مرحله بعد از تعیین اهمیت است و مرحله دوم محسوب میشود.
در ویدیوی زیر توضیحات مختصری در مورد این روش آورده شده است نسخه کامل آموزش این روش در انتهای پست معرفی شده است.
روش ahp بهبود یافته
رویکرد فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) به طور گسترده ای در تصمیم گیری های چند معیاره (MCDM) مورد استفاده قرار گرفته است. در واقع تکمیل یک ماتریس مقایسه (CM) در AHP بسیار دشوار است. در این روش دلایل عدم وجود CM متناقض در AHP را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده و AHP بهبود یافته (IAHP) را برای بهبود سازگاری CM با استفاده از یک روش مرتب سازی و رتبه بندی پیشنهاد می دهد. به بیان دیگر در روش AHP سنتی هنگامی که تعداد معیارها زیاد شود مقایسات زوجی نیز بیشتر شده و از طرفی پاسخگویی به صورت زوجی برای خبره وقتگیر و خسته کننده است. به عنوان مثال در مواقعی که 6 معیار داریم در AHP سنتی 15 مقایسه زوجی تشکیل میشود و از طرفی اگر این مقایسات زوجی به درستی پاسخ داده نشود باعث میشود آن مقایسه ناسازگار شود و نرخ ناسازگاری از 0.1 بیشتر شود. در روش AHP بهبود یافته (Improve AHP) که توسط لی و همکاران در سال 2013 این مشکل حل شده است. گامهای این روش در ادامه آورده شده است.
- تعیین مجموعه معیارها
- امتیاز دهی اولیه به معیارها توسط خبرگان بر اساس طیف 1 تا 10 به صورت گسسته که به هر معیار امتیاز گرفته شده ui گفته میشود.
- تشکیل ماتریس مقایسه زوجی بر اساس روابط 1 و 2:
aij=max(ui-uj,1) if ui≥uj
aij=1/(uj-ui) if ui<uj
مزایای روش IAHP
این روش در مقایسه با AHP ساده مزایایی زیر را دارد:
1- سازگاری در مقایسات: این روش باحالت مرتب سازی که برای معیارها ایجاد می کند در واقع یک ماتریس همیشه سازگار تشکیل می دهد و مطالعات شبیه سازی این روش نشان می دهد هنگامی که تعداد معیارها زیاد شود وزن حاصل شده با این روش هم راستا با روش AHP معمولی می باشد.
2- اثربخشی استخراج اطلاعات: از آنجا که IAHP نیازی به تصمیم گیرنده ها برای انجام فرآیند مقایسه زوجی ندارد، می توان تلاش زیادی (یعنی هزینه های نیروی انسانی) را صرفه جویی نمود.
3- راحتی در عمل: به دلیل اینکه در این روش مقایسه زوجی دیگر صورت نمیگیرد پس راحتی در پر کردن مقایسات باعث نتایج بهتر و دقیق تر می شود.
مطالعات انجام گرفته در زمینه روش IAHP
Li et al. (2013) در مطالعه خود ادعا می کنند که برآوردن الزامات سازگاری یک ماتریس مقایسه (CM) در AHP بسیار دشوار است. نویسندگان دلایل CM ناسازگار در AHP را تجزیه و تحلیل کرده و یک AHP (IAHP) بهبود یافته را برای بهبود سازگاری CM با استفاده از روش مرتبسازی و رتبهبندی پیشنهاد میکنند. نتایج مقایسه AHP با IAHP توسط شبیه سازی MATLAB نشان می دهد که IAHP برای حل مسائل MCDM زمانی مناسب تر است که تعداد عناصر 5 یا بیشتر از این تعداد در مسائل MCDM باشد. یک مطالعه موردی برای نشان دادن عملکرد IAHP هنگامی که برای شناسایی ریسک در طول ساخت و ساز مترو با برش باز اعمال می شود، ارائه شده است. نتایج کاربرد نشان میدهد که IAHP از نظر سازگاری CM، استخراج اطلاعات، اثربخشی و راحتی در اجرای عملی نسبت به AHP برتری دارد.
سیستم موقعیت یابی مبتنی بر ناوبری ماهواره ای می تواند الزامات کنترل قطار CTCS-4 را برآورده کند، کارایی حمل و نقل را بهبود بخشد، هزینه های عملیات و نگهداری را کاهش دهد، که روند سیستم موقعیت یابی قطار در آینده است، و ارزیابی ریسک امنیتی برای کاربرد آینده این سیستم از اهمیت زیادی برخوردار است. بر این اساس Yang et al. (2022)در مقاله خود، همراه با سیستم موقعیتیابی قطار خود توسعهیافته مبتنی بر ناوبری ماهوارهای، و یک روش فرآیند تحلیل سلسلهمراتبی با فاصله درختی بهبود یافته (FTA-IAHP) برای ارزیابی ریسک ایمنی سیستم موقعیتیابی قطار پیشنهاد داده اند. اولاً، یک مدل ارزیابی ریسک امنیتی مبتنی بر FTA-IAHP با ترکیب FTA و IAHP ایجاد شده، ثانیاً، دو ماتریس قضاوت با استفاده از رویدادهای اساسی و اهمیت ساختاری بر اساس FTA ساخته شدند و مدل IAHP بر اساس امتیازدهی خبره، تفاوت بین FTA و IAHP با ترکیب ضریب وزنی تنظیم شده است. روش جدید آزمایش وزن دهی می تواند درجه هر یک از عوامل در خطای سیستم را تعیین کند. بنابه اظهار نویسندگان این روش برای طراحی ایمنی و حفاظت از سیستم موقعیت یابی قطار جدید بر اساس ناوبری ماهواره ای اهمیت زیادی دارد.
حمل و نقل شهری پایدار نیازمند راه حل های فنی هوشمند و سازگار با محیط زیست است. همچنین برای جلوگیری از مخالفت شهروندان و حمایت از تصمیمات توسعه پایدار، نیاز به پاسخگویی به خواستههای گروههای کاربری مختلف، از جمله کاربران فعلی و بالقوه آینده دارد. در حالی که این الزامات به خوبی شناخته شده است، انجام بررسی های کامل از نیازها و ترجیحات کاربران خسته کننده و پرهزینه است و ممکن است منافع گروه های مختلف کاربر متناقض باشد. بنابراین، Ghorbanzadeh et al. (2018) یک روش مبتنی بر فرآیند تحلیل سلسله مراتبی رایج (AHP) ایجاد کردند، که میتواند با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی فاصلهای (IAHP) از طریق مقایسه نتایج مسافران با گروههای ذینفع مرجع، با ناسازگاریها و عدم قطعیتهای پاسخهای کاربران مقابله کند. برای یک مطالعه موردی در مرسین، یک شهر ساحلی در جنوب ترکیه با 1.7 میلیون نفر، سه گروه با پرسشنامه مورد بررسی قرار گرفتند: 40 کاربر از سیستم حمل و نقل عمومی، 40 غیر کاربر، و 17 متخصص. بر اساس ماتریسهای مقایسه دوتایی فاصلهای، متشکل از کل قضاوتهای همه گروهها، روش IAHP میتواند به رتبهبندی اولویت توافقی برای سیستم حملونقل عمومی آینده بین سه گروه دست یابد. بدین ترتیب با توجه به نتایج IAHP در سطح اول، ماتریسهای مقایسه زوجی بازهای نشان می دهد که توسعه «کیفیت حملونقل» مهمترین معیار در این سطح است، در حالی که توسعه «کیفیت خدمات» کمترین اهمیت را دارد. در سطح 2، وزنهای «اطلاعات قبل از سفر»، «آسایش فیزیکی» و «اطلاعات در طول سفر» بالاتر از سایر معیارها بود، در حالی که وزنهای «سرعت»، «قابلیت اطمینان» و «دسترسیپذیری» در رتبههای پایینتری قرار گرفتند. وزنهای «ایمنی سفر» و «آسایش روانی» به ترتیب با مقادیر 0.12 و 0.11 نزدیک بودند. در سطح سوم، ده معیار وزن و رتبه بندی شدند. در این سطح، «اتصال مناسب» و «زمان استفاده محدود» مهمترین معیارها بر اساس مقایسه همه گروهها بودند. نتایج این سطح نشان داد که «زمان انتظار» به اندازه سایر معیارها مهم نبوده و با وزن کمتر از 05/0 در کمترین رتبه قرار دارد.
Wu & Peng (2016) به این نکته مهم توجه داشتند که ارزیابی سود جامع پروژه برنامه ریزی شبکه توزیع می تواند سهم قابل توجهی در تصمیم گیری های هدایت کننده در طول طرح برنامه ریزی، بهینه سازی ساختار شبکه توزیع و استفاده منطقی از منابع داشته باشد. در این مقاله، با توجه به ویژگیهای شبکه توزیع برق، سیستم جامع ارزیابی سود با در نظر گرفتن فاکتورهای تأثیرگذار منفعت فنی، سود اقتصادی و سود اجتماعی ساخته شده است. در این مطالعه برای از بین بردن تأثیر عوامل ذهنی بر اثرات ارزیابی و عدم قطعیت عوامل تأثیرگذار به طور مؤثر، از روش IAHP برای محاسبه وزنهای شاخص سادهتر استفاده میشود. علاوه بر این، بر اساس ارزیابی سنتی توسعه تک عاملی، این مطالعه یک مدل ارزیابی توسعه چند سطحی را برای ارزیابی سود جامع پروژه برنامهریزی شبکه توزیع برق پیشنهاد میکند. نتایج ارزیابی نشان میدهد که درجه سود جامع پروژه برنامهریزی شبکه توزیع برق «بهتر» است و روند توسعه به سمت «بهتر» وجود دارد. علاوه بر این، از نتایج می توان دریافت که نمرات سود اقتصادی و سود اجتماعی پروژه برنامه ریزی شبکه توزیع برق هر دو برابر با 3 است که مربوط به سطح “خوب” می باشد که نشان می دهد هدف برنامه ریزی اقتصادی اساسی محقق شده است. درجه مزیت فنی پروژه برنامه ریزی شبکه توزیع برق 4 است که مربوط به سطح “بهتر” است که نشان می دهد فناوری پروژه برنامه ریزی شبکه توزیع برق بر اساس هدف از پیش تعیین شده بهبود یافته است و مرجعی را برای ساخت و تصمیم گیری پروژه های برنامه ریزی شبکه توزیع برق مشابه ارائه می دهد.
شناسایی ریسک در پروژه برق آبی، اولین مرحله از فرآیند مدیریت ریسک، موضوعی بسیار پیچیده است و تأثیر بسزایی بر کارایی ارزیابی و کنترل ریسک زیر دارد. از سوی دیگر، یافتن برخی از عوامل خطر احتمالی بیشتر در میان بسیاری از عوامل خطر، یک مشکل تصمیم گیری چند معیاره است. بر این اساس Zhang et al. (2013) در مقاله خود از IAHP برای تحلیل ساختار مشکلات شناسایی ریسک در پروژه برق آبی و تعیین وزن معیارها و تصمیم گیرندگان استفاده کرده اند. همچنین نویسندگان از بسط روش TOPSIS با داده های فاصله ای برای به دست آوردن رتبه بندی نهایی حالت های شکست بالقوه در نیروگاه های آبی استفاده کردند. نتایج روش IAHP در مورد وزن معیارها مشخص می کند بترتیب احتمال شکست بر اساس اطلاعات نظارتی و سایر اطلاعات عملیاتی (C2)، مشاهده سایر پروژه های برق آبی مشابه از جمله اطلاعات تاریخی (C1)، تاثیر HSE (ایمنی، بهداشت و محیط زیست) (C5)، تاثیر هزینه (C4)، تاثیر زمان (C3) از نظر اهمیت شان در اولویتهای اول تا پنجم قرار گرفتند. نتایج این روش برای اهمیت نظر تصمیم گیرندگان مشخص کرد تصمیم گیرنده اول رتبه اول، تصمیم گیرنده دوم رتبه دوم و تصمیم گیرنده سوم رتبه سوم را در مورد ارزیابی شان صلاحیت دارند. در نهایت نتایج رتبه بندی حالتهای شکست بالقوه نیروگاه های آبی با روش TOPSIS با داده های فاصله ای مشخص کرد فرسایش داخلی در بدنه سد (X10) رتبه اول و فرسایش پایین دستی (X12) رتبه آخر را بدست آوردند.
جهت مشاهده و تهیه فیلم آموزش این روش در نرم افزار اکسل (Excel) اینجا را کلیک کنید.
چنانچه نیازمند مشاوره و یا انجام پروژه خود با این روشها هستید با ما تماس بگیرید- 09338859181