روش لکسیکوگرافی (Lexicographic) از روش های تصمیم گیری چند معیاره است که هدف آن رتبه بندی گزینه های پژوهش می باشد. روش لکسیکوگراف در شرایطی به کارگرفته می شود که اهمیت شاخص ها برای تصمیم گیرنده یکسان نبوده و تفاوت بسیار زیادی دارند. چنانچه اختلاف بین گزینه ها در شاخص ها قابل چشم پوشی باشد این روش به شکل نیمه لکسیکوگراف در بعضی موارد به نتایج متناقض می رسد.
جهت حل مدل های برنامه ریزی آرمانی روش های مختلفی وجود دارد. روش برنامه ریزی آرمانی لکسیکوگرافیک، روش برنامه ریزی آرمانی وزن دار، برنامه ریزی آرمانی چبیشو و … از جمله این روش ها می باشند.
در مدل برنامه ریزی آرمانی لکسیکوگراف یا اولویت دار، مسائل مانند یک مرحله از مسائل خطی حل شده است. به عبارتی دیگر هر اولویت به عنوان یک مساله خطی در نظر گرفته می شود.
این روش از جمله روش های مربوط به کسب اطلاعات از تصمیم گیرنده به صورت مخلوطی است. در این روش ها قبل از حل مسئله ممکن است اطلاعات ترجیهی مخلوط از نوع رتبه ای و همچنین از نوع کمی از تصمیم گیرنده کسب گردد.
تصمیم گیری چند هدفه توسط روش لکسیکوگرافی یکی از استراتژی های بهینه سازی چند متغیره است که ناشی از تفکر اولویت بندی می باشد . این روش برای اولین بار توسط کرافت و همکارانش در سال 1992 به کار برده شد.
در این روش ابتدا اهداف بر حسب درجه اهمیت آنها توسط تصمیم گیرنده رتبه بندی می شوند و سپس بهینه سازی با بهینه کردن مهم ترین هدف شروع میشود. در صورتی که در بهینه سازی تابع هدف اول ، جواب بهینه منحصر به فرد باشد مساله تمام میشود در غیر این صورت نسبه به بهینه سازی تابع هدف دوم اقدام خواهد شد . پروسه به ترتیب اهمیت ادامه می یابد تا مسئله به طور کامل حل گردد.
اين روش از جمله روش هايي است كه از اطلاعات ترتيبي تصميم گيرنده (DM) استفاده مي كند كه حاوي اطلاعاتي در خصوص رتبه و ترتيبي روي توابع هدف مي باشد. ممكن است تصميم گيرنده بتواند اولويت هايي به ترتيب اهميت بر روي توابع اهداف قرار دهد به طوري كه اولويت بالاتر خيلي مهم تر از اولويت پايين تر باشد ؛ يعني اگر (f1 (X به طور لكسيكو از (f2 (X مهم تر باشد ، تا حصول نتيجه مناسب براي (f1 (X ،محاسبه (f2 (X انجام نخواهد شد و حتي شايد در بعضي از مواقع اصلاً توابع با اولويت پايين تر در نظر گرفته نشود.
این روش زمانی کابرد دارد که تصمیم گیرنده می تواند آرمان هایش را اولویت گذاری کند . به طوری که چند سطح اولویت (L) دارد و در هر سطح شامل تعدادی از مقادیر انحراف از آن می باشد .
روش لکسیکو گراف در شرایطی به کارگرفته می شود که اهمیت شاخص ها برای تصمیم گیرنده یکسان نبوده و تفاوت بسیار زیادی دارند چنانچه اختلاف بین گزینه ها در شاخص ها قابل چشم پوشی باشد این روش به شکل نیمه لکسیکوگراف در بعضی موارد به نتایج متناقض می رسد.
اهداف مختلف در این روش بر حسب درجه اهمیت آنها ابتدا توسط تصمیم گیرنده رتبه بندی می شود و سپس بهینه سازی با بهینه کردن مهمترین هدف شروع شده و پروسه به ترتیب اهمیت ادامه می یابد تا مسئله به طور کامل حل گردد.
گام های روش لکسیکوگراف
در این روش ابتدا معیارها را بر اساس اهمیت رتبه بندی می کنیم سپس به برای رتبه بندی گزینه ها به سراغ معیاری که دارای بیشترین اهمیت است رفته و گزینه ها را در آن رتبه بندی می کنیم.حال اگر یک گزینه در حالت نهایی شد همان گزینه برتر است. فرض کنید در مهمترین معیار چند گزینه به عنوان رتبه برتر انتخاب شوند بنابراین برای انتخاب بهترین گزینه به سراغ معیار دیگر از نظر اهمیت می رویم. و همین روند را ادامه داده تا یک گزینه انتخاب شود.
مثال روش لکسیکوگراف
فرض کنید که قصد خرید انتخاب یا خرید خانه را دارید 4 معیار، قیمت، مساحت، فاصله تا محل کار و فاصله تا ایستگاه اتوبوس را مد نظر داشته باشیم همچنین 4 خانه نیز به عنوان گزینه پیش روی ما قرار دارد. ماتریس تصمیم این مساله به صورت زیر می باشد.
قیمت (میلیون تومان) | مساحت (مترمربع) | فاصله تا محل کار (کیلومتر) | فاصله تا ایستگاه اتوبوس (کیلومتر) | |
خانه 1 | 110 | 50 | 5 | 1 |
خانه 2 | 110 | 45 | 10 | 1 |
خانه 3 | 110 | 60 | 10 | 2 |
خانه 4 | 120 | 80 | 15 | 2 |
همچنین از نظر تصمیم گیرنده معیار قیمت از همه مهمتر می باشد. سپس معیارهای فاصله تا محل کار و فاصله تا ایستگاه اتوبوس در اولویت های بعدی هستند.
برای انتخاب بهترین خانه به این صورت عمل می کنیم که ابتدا بر اساس معیار قیمت سه خانه 1 و 2 و 3 دارای قیمت 110 میلیون تومان هستند پس در این معیار این سه خانه انتخاب می شوند ولی چون هدف مساله انتخاب یک گزینه است باید به سراغ معیار بعد برویم معیار بعد از نظر اهمیت فاصله تا محل کار می باشد. بنابراین در این معیار خانه شماره 1 از همه بهتر است پس این خانه به عنوان گزینه نهایی انتخاب می شود.
نظر شما در رابطه با معرفی روش لکسیکوگرافی چیست؟ آیا این متن توانست به شما کمک کند؟ می توانید نظرات خود را در قسمت زیر ارسال کنید و اگر سوالی دارید با ما در ارتباط باشید
چنانچه نیازمند مشاوره رایگان و یا انجام پروژه های خود با این روش را دارید با ما تماس بگیرید| 09338859181
باسلام لطفا درمورد موضوع لکسیکوگراف چندمثال دیگربزنید